سه سناریوی پسامذاکراتی بازارهای سهام بررسی شد
بازارهای دارایی ۲۴ ساعت پس از شنبه‌ای تاریخی در فضایی مملو از امیدواری وارد فاز جدیدی از تغییرات شدند. معاملات بورس تهران در روز یکشنبه با رشد نماگرهای سهامی همراه شد. در روزی که دلار و طلا در واکنشی فوری ریختند، شاخص کل با رشد ۲.۲۱درصدی همراه شد و موفق شد پس از ۵۴روز معاملاتی، مجددا وارد کانال ۲میلیون و ۹۰۰هزار واحدی شود. آخرین باری که این شاخص در ارقام بیش از ۲میلیون و ۹۰۰هزار واحدی قرار داشت، ۲۲دی‌ماه سال گذشته بود. هر دو شاخص تالار سهام روز گذشته با فوران تقاضا روبه‌رو شدند. شاخص هم‌وزن نیز بیش از ۲درصد (۲.۰۸درصد) افزایش یافت و به سطح ۸۳۶هزار واحدی رسید. بررسی‌های آماری حاکی از آن است که رشد مذکور از ۲۴ آذرماه سال ۱۴۰۳بی‌سابقه بود. اعداد و ارقام رد‌و‌بدل‌شده در بازارها به قدری عجیب بود که ورود پول به بازار سهام نیز رکورد شکست.
همان‌طور که مشاهده کردیم سه بازار سهام، ارز و سکه به گفت‌وگوهای مسقط که به نقطه عطف بی‌سابقه‌ای میان تهران و واشنگتن بدل شده است، واکنش سریعی نشان دادند. این موضوع به‌وضوح نشان‌دهنده آن است که وضعیت سیاست خارجی کشور تا چه میزان می‌تواند بر روند ورود و خروج پول در بازارها اثر‌گذار باشد. در روز گذشته ورود پول ۴هزار و ۲۶۲میلیارد تومانی به صحنه معاملات سهام، حق‌تقدم و صندوق‌های سهامی اتفاق افتاد که از ۲۳ تیر سال ۹۹ بی‌سابقه بود. ارزش معاملات خرد بازار سهام نیز رقم ۸هزار و ۷۷۵میلیارد تومان را ثبت کرد. خوش‌بینی‌هایی که ناشی از بهبود فضای مذاکرات ایران و آمریکا شکل گرفته سبب شد که امروز سهام در صف خرید قرار گیرند و میل به عرضه سهام بسیار کم شود.
از سویی دیگر تقاضا در جریان معاملات به طور بی‌سابقه‌ای افزایش پیدا کرده است. دلار و طلا هم در روز گذشته به‌سرعت وارد فاز کاهش قیمت شدند. افت لحظه‌ای دلار آزاد و طلا تا آخرین ساعت معاملاتی یکشنبه رقم خورد. تنزل دلار آزاد تا میانه کانال ۸۰هزار تومان گویای وضعیت فوق است.
چرخش موقتی؟
اما پرسش مهمی که مطرح می‌شود این است که آیا تغییر مسیر بازارها موقتی است؟ اظهارات گوناگونی پیرامون این ابهام وجود دارد. کارشناسان اقتصادی سه سناریوی معاملاتی را با توجه به آنچه در بطن بازارها می‌گذرد، مطرح می‌کنند. اما نکته مهمی که باید به آن توجه شود، این است که تداوم گفت‌وگوها می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در مسیر معاملات ایفا کند.
در پرده نخست واکنش‌های معاملاتی به اخبار سیاسی، روند نزولی نرخ دلار و طلا به همراه صعود بازار سهام محتمل است. در این سناریو تمرکز بر واکنش بازارها در حیطه مذکور در بازه زمانی کوتاه‌مدت است. یعنی تا زمان گفت‌وگوهای سیاسی بعدی، تحولات قیمتی روز گذشته در بازارهای دارایی ادامه خواهد یافت؛ به این معنی که پرونده گفت‌وگوهای غیرمستقیم هیات‌های بلندپایه ایران و آمریکا همچنان باز است. اگرچه عصر روز شنبه ۲۳فروردین گفت‌وگوهای مذاکراتی به پایان رسید اما طرفین در فضایی دوستانه توافق کردند تا شنبه ۳۰فروردین مجددا مذاکرات خود را از سر بگیرند.
عباس عراقچی و استیو ویتکاف، روسای هیات‌های ایران و آمریکا، این مذاکرات را سازنده، مثبت و امیدوارکننده اعلام کردند. میزبان این دور از گفت‌وگوها که وزیر خارجه سلطان‌نشین عمان بود، نیز بر فضای دوستانه و مساعد برای نزدیک شدن دیدگاه‌های طرفین مذاکره تاکید کرده است. برخی از کارشناسان بر این باورند که صعود بورس تا هفته آینده می‌تواند ادامه یابد. یعنی حتی اگراز شتاب ریزش نرخ دلار و طلا کاسته شود هم بورس به دلیل ارزندگی می‌تواند محل امنی برای دارایی ریالی محسوب شود.
دلار آزاد که تا سطح ۱۰۵هزار و ۸۰۰تومان بالا رفته بود، با کاهش قیمت سهمگین در چند روز به میانه کانال ۸۷هزار تومان رسید. دومین سناریوی مطرح‌شده از واکنش فوری و ناپایدار بازارها حکایت می‌کند. طرفداران این سناریو از تحرکات دلار به عنوان متغیری تعیین‌کننده در فرازوفرود سایر بازارها نام می‌برند. البته نباید این موضوع را فراموش کرد که رشد دلار در سایه پیشروی ریسک‌های سیاسی رخ داده بود؛ عاملی که به افزایش انتظارات تورمی ختم شد و حتی برکناری وزیر اقتصاد از کابینه پزشکیان را رقم زد.
بر این اساس کاهش نرخ دلار آزاد امری طبیعی محسوب می‌شود. روز گذشته اسکناس آمریکایی در برخی از ساعات روز به کانال ۸۲هزار تومان هم رسید اما بعد از آن بلافاصله خود را به سطح ۸۵هزار تومان رساند. اما آنچه مهم است این است که دلار چاره‌ای جز عقب‌نشینی ندارد. با روی کار آمدن دولت ترامپ، یعنی زمان ورود رئیس‌جمهور آمریکا، دلار آزاد در کانال ۸۱هزار تومان قرار داشت. اما بعد از سختگیری‌های لفظی ترامپ و پیش کشیدن مباحث نظامی علیه ایران، اسکناس آمریکایی وارد سطوح تاریخی شد. همزمان با این اتفاق بازار سهام در لاک دفاعی فرورفت و سهامداران از ترس پیشروی ریسک‌های سیاسی از بورس خارج شدند و وارد بازارهای موازی شدند. انتقال گسترده پول از سهام (۳۳همت) به صندوق‌های طلا (۴۹ همت) در سال ۱۴۰۳ حاکی از این مهم است. به بیانی ساده‌تر دلار حداقل در کوتاه‌مدت می‌تواند به کاهش قیمت امیدوار باشد.
چرخش معنادار بازارها در روز یکشنبه در حالی رخ داد که سناریوی دیگری نیز برای بازارها قابل تصور است. در پرده سوم بازارها، وضعیت کلی همه بازارها به نتیجه نهایی گفت‌وگوهای میان ایران و آمریکا گره می‌خورد، به‌طوری‌که روند الاکلنگی تا رسیدن به نتیجه قطعی در انتظار بازارها خواهد بود. با وجود اخبار مثبت از دور اول گفت‌وگوها اما با توجه به عدم‌قطعیت‌های حاکم بر متغیرهای سیاسی، هنوز نمی‌توان از پیروزی قطعی مذاکرات نام برد. با توجه به زمانبر بودن فرایند مذاکرات، دستیابی به نتیجه‌ای قطعی را باید منوط به گفت‌وگوهای بیشتر طرفین دانست. مساله زمانبر بودن این مساله می‌تواند از تب اولیه بازارها در واکنش‌های مذاکراتی بکاهد. مسلم است که موفقیت و به نتیجه رسیدن مذاکرات می‌تواند به کاهش تنش‌ها در خاورمیانه و افزایش همکاری‌های منطقه‌ای برای حل بحران‌های موجود منجر شود. در این میان امری که بیش از همه موج امیدواری را به بازارها بازگردانده، امید به رفع تدریجی تحریم‌هاست. در صورت دستیابی به توافق، احتمال دارد برخی از تحریم‌های اقتصادی علیه ایران کاهش یابد. این موضوع می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی ایران و بازگشت ایران به تجارت بین‌المللی منجر شود.
مواردی که مطرح شد ابهام بزرگی را در دل خود نهفته است. آیا مذاکرات می‌تواند گره کور تحریم‌های آمریکا را برای ایران باز کند؟ علاوه بر آن باید دید آیا این گفت‌وگوها می‌تواند به عنوان نقطه عطفی در تاریخ دیپلماسی دو کشور ثبت شود یا نه؟
رفتار بازارهای دارایی در روز یکشنبه یک پیام مشخص داشت: گفت‌وگوهای مقدماتی اگرچه برای بررسی امکان توافق انجام شد و نه مذاکره قطعی رسمی، اما موجی از امیدواری و خوش‌بینی را به استراتژی معامله‌گران بازگرداند. آنها امیدوار به کاهش تنش در منطقه و تقویت دیپلماسی هستند. از این‌رو روند پیچیده و حساس مذاکرات میان ایران و آمریکا تاثیرات گسترده‌ای بر روابط بین‌المللی، اقتصاد داخلی، معیشت مردم و امنیت منطقه‌ای ایفا می‌کنند که علاوه بر افراد گوناگون جامعه از سوی فعالان اقتصادی نیز با هوشیاری رصد می‌شود.