بورس نیازمند مدیریت هوشمندانه‌‌‌‌‌تر است
تابلوی معاملات این روزها به تابلویی رنگ‌‌‌‌‌پریده از امید و تردید تبدیل شده؛ جایی‌که موج‌های خوش‌بینی و نگرانی با هم می‌‌‌‌‌رقصند و سرمایه‌گذاران را در چالش انتخاب بین صبر و اقدام گرفتار کرده‌اند.
از اوج‌‌‌‌‌گیری‌‌‌‌‌های اوایل بهار که به لطف کاهش ریسک‌های سیستماتیک و نوید مذاکرات هسته‌‌‌‌‌ای رقم خورد، تا حالا که پیچیدگی‌ها و ابهام‌‌‌‌‌ها سایه سنگینی روی روند معاملات انداخته‌‌‌‌‌اند، بازی بازار پیچیده‌‌‌‌‌تر شده‌است. در این میان، نقش نهادهای ناظر و صندوق‌های اهرمی بیش از پیش زیر ذره‌‌‌‌‌بین است؛ جایی‌که رفتارهای پرنوسان و کمبود شفافیت، مثل یک جرقه در انبار باروت، ریسک‌های پنهان را به سطح آورده‌است. حالا همه نگاه‌ها به سمت تحولات سیاسی و دیپلماتیک دوخته شده‌است؛ چراکه هر قدم در این مسیر می‌تواند چرخ بازار را به جلو یا عقب براند. تا زمانی‌که این ابرهای ابهام کنار نروند و آفتاب ثبات روشن نشود، نباید منتظر بازگشتی واقعی و پایدار بود. بازی بازار، همچنان ادامه دارد و در این صحنه، صبر و هوشمندی مهم‌ترین برگ‌‌‌‌‌های برنده سرمایه‌گذاران است.
برزو حق‌‌‌‌‌شناس، تحلیلگر بازار سرمایه، معتقد است رشد اخیر بازار که از اوایل اردیبهشت‌‌‌‌‌ماه آغاز شد، عمدتا ناشی از کاهش ریسک‌های سیستماتیک و آغاز مذاکرات میان ایران و آمریکا بود، اما به گفته او، «بعد از مدتی، فضای خوش‌بینی محض به فضای ابهام تبدیل شد و ریسک‌های دیگر دوباره خود را نشان‌دادند.» وی با اشاره به اینکه این تغییر فضا پس از سخنرانی مقام‌معظم رهبری در ۱۴ خرداد تشدید شد، گفت: «بعد از این سخنرانی، دو طرف دوباره وارد فاز‌تقابل‌شدند و آن خوش‌بینی اولیه تقریبا از بین رفت. واکنش‌های طرف مقابل هم تندتر از قبل بود و فضای بازار را سنگین‌‌‌‌‌تر کرد.»
حق‌‌‌‌‌شناس به ضعف مدیریت نهاد ناظر نیز اشاره کرد و معتقد است سازمان بورس در مواجهه با تحولات اخیر عملکرد خوبی نداشت. او با انتقاد از نحوه برخورد با صندوق‌های اهرمی و شفاف‌سازی شرکت‌های خودرویی، گفت: «نحوه شفاف‌سازی خودرویی‌‌‌‌‌ها و آن نامه محرمانه کل پروسه را زیر سوال برد. کاهش ضرایب اعتباری هم مزید بر علت شد. سازمان روند را واقعا بد مدیریت کرد.» به باور این تحلیلگر، افت روز شنبه طبیعی بود، اما بازار دیروز(یک‌‌‌‌‌شنبه) هم تحت‌تاثیر فضای سنگین عرضه قرارگرفت؛ «فشار عرضه بهشدت بالا رفت و حجم معاملات هم بهشدت کاهش پیدا کرد. این‌‌‌‌‌ها نشانه‌های ضعف اعتماد به بازار است.» وی درباره احتمال بازگشت بازار تاکید کرد؛ صرفا نباید به واکنش روزانه دل بست: «اگر قرار باشد این بازگشت ادامه‌دار باشد و روند نزولی تمام‌شده تلقی شود، باید حجم معاملات بهطور متوالی بالا برود؛ حداقل بالای ۱۲ یا ۱۳هزار‌میلیارد‌تومان در چند روز پشت‌سر هم؛ در غیر‌این‌صورت این فقط یک واکنش تکنیکی است، نه برگشت واقعی بازار.»
در عین‌حال، حق‌‌‌‌‌شناس مذاکرات هسته‌‌‌‌‌ای را مهم‌ترین عامل بیرونی تاثیرگذار بر بازار دانست و افزود: «اگر روند مذاکرات بدتر شود، بازار افت قابل‌ملاحظه‌ای خواهدداشت. هر رشدی هم فقط یک فرصت خروج خواهد بود. این واکنش بازار به افزایش ریسک‌ها کاملا طبیعی است.» او همچنین درباره عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی هشدار داد: «در روند صعودی با کوچک‌ترین امید، صدورهای سنگین انجام می‌دهند، اما در روند نزولی حاضر به ابطال نیستند؛ این‌یعنی حباب منفی در بازار ایجاد می‌کنند. اینجا هم سازمان باید مدیریت درستی اعمال کند.»
در نهایت حق‌‌‌‌‌شناس تاکید کرد؛ «بازار زمانی می‌تواند به یک روند باثبات برگردد که حداقل فضای مذاکرات به حالت آرام و مثبت برگردد. تا آن زمان، بازی سختی در پیش داریم.»
مهدی ساسانی، تحلیلگر بازار سرمایه، درباره چالش‌های اخیر صندوق‌های اهرمی اظهار کرد: «یکی از موضوعات اساسی که این روزها بازار سرمایه با آن مواجه است، رویه‌‌‌‌‌ای است که در صندوق‌های اهرمی شاهد آن هستیم. در فرآیند فعالیت این صندوق‌ها، وقتی قیمت واحدها رشد می‌کند و از خالص ارزش دارایی‌ها(NAV) فراتر می‌رود، به‌نوعی حباب مثبت ایجاد می‌شود. در این شرایط، مدیر صندوق این اختیار را دارد که؛ در صورتی‌که سقف مجوزها پر نشده باشد، اقدام به صدور واحدهای جدید کند و با این کار حباب را تخلیه کند. منابع حاصل از این صدور برای خرید سهام یا اوراق موردنظر در بازار به‌کار گرفته می‌شود تا صندوق بزرگ‌تر شود.»
وی افزود: «اما زمانی‌که روند بازار اصلاحی و شرایط متلاطم می‌شود، قیمت صندوق‌ها به زیر NAV می‌رسد و حباب منفی شکل می‌گیرد. در چنین وضعیتی انتظار می‌رود مدیران صندوق‌ها اقدام به ابطال واحدهای خود کنند تا این حباب کاهش یابد، اما در هفته‌های گذشته شاهد چنین اقدامی نبودیم. حتی با وجود حباب منفی ۱۰ تا ۱۲درصد در برخی صندوق‌ها، مدیران از کوچک‌کردن صندوق خودداری کردند.» ساسانی درباره پیامدهای این بی‌‌‌‌‌عملی گفت: «اگر مدیر صندوق بخواهد ابطال واحدها را انجام دهد، لازم است نقدینگی داشته‌باشد که معمولا به‌معنای فروش سهام پرتفوی صندوق است. این موضوع فشار فروش در بازار را افزایش می‌دهد، اما اگر فروش انجام ندهد، نقدینگی کافی برای ابطال واحدها نخواهد داشت و این مساله به معضلی برای بازار تبدیل شده بود، در نتیجه شاهد کاهش قیمت واحدهای صندوق‌های اهرمی بودیم، درحالی‌که NAV آنها تغییری نداشت.»
وی ادامه‌داد: «در چند روز گذشته اعلام شد که اگر صندوق‌های اهرمی نسبت به کاهش حباب منفی خود اقدام نکنند، در صدور مجوزهای بعدی آنها محدودیت‌هایی اعمال خواهدشد. این موضوع باعث شد از روز گذشته روند ابطال واحدها آغاز شود، اگرچه این ابطال باعث افزایش ضریب اهرمی صندوق‌ها می‌شود، اما به‌تدریج حباب قیمت و NAV به تعادل می‌رسند. همین امر موجب شد امروز شاهد تثبیت و حتی رشد نسبی در صندوق‌های اهرمی باشیم و کمی تعادل به بازار بازگردد.» ساسانی تاکید کرد: «هنگام صدور مجوزهای جدید برای صندوق‌ها باید تمهیدات و سازوکارهای نظارتی دقیق‌تری پیش‌بینی شود، زیرا مدیریت حجم قابل‌توجهی سرمایه توسط این صندوق‌ها و تغییرات رفتاری آنها می‌تواند تاثیرات عمیقی بر بازار داشته‌باشد. فشار فروش یا تقاضای بالا برای واحدهای صندوق‌های اهرمی بهطور مستقیم روی عرضه و تقاضای سهام تاثیر می‌گذارد.»
وی همچنین درباره تحولات سیاسی گفت: «در مذاکرات ایران و آمریکا، اختلافاتی بر سر جزئیات پیشنهادهای مطرح‌شده وجود دارد که از جمله آنها روشن‌نبودن برداشتن تحریم‌ها و سطح غنی‌‌‌‌‌سازی است. این موضوع باعث‌شده جریان مذاکرات کند و کسل‌‌‌‌‌کننده باشد و اخبار سیاسی نتواند تحرک مناسبی در بازار سرمایه ایجاد کند.» ساسانی در پایان افزود: «در جلسه شورای‌حکام که روز دوشنبه برگزار می‌شود، انتظار می‌رود کشورهای اروپایی با حمایت آمریکا قطعنامه‌‌‌‌‌ای علیه ایران تصویب کنند. این موضوع می‌تواند بر فضای مذاکرات تاثیر منفی بگذارد و مسیر توافق احتمالی را با چالش مواجه کند. باید منتظر ماند و دید تصمیمات آتی چگونه خواهد بود و آیا روند بهبود ادامه پیدا می‌کند یا خیر.»