سیاستهای اقتصادی و گرانیهای شب یلدا: واکنشها و راهکارها
گرانیهای بازار شب یلدا به بار مالی سنگینی برای خانوارها تبدیل شده است و بسیاری از مردم ناچار شدهاند مقادیر کمتری از اقلام را خریداری کرده یا از برخی اقلام صرف نظر کنند. بازار اقلام مرسوم شب یلدا در هفتههای پایانی منتهی به این مناسبت، تحت تأثیر ساختارهای اقتصادی کلان و نوسانات ارزی، شاهد جهشهای قیمتی محسوسی بوده است. محور اصلی نگرانی مصرفکنندگان، بهویژه در 2 هفته اخیر، به افزایش قیمتها باز میگردد.
کانون اصلی این گرانیها در بخش آجیل و خشکبار متمرکز شده است. مقامات صنفی در اظهارات خود عنوان میکنند در بخش آجیل و خشکبار شاهد افزایش قیمتهایی بین ۸۰ تا ۸۵ درصد نسبت به سال گذشته هستیم. این رشد قیمت شدید عمدتاً به 2 عامل کلیدی وابستگی شدید قیمتها به نرخ دلار و ماهیت صادراتی بسیاری از محصولات کلیدی این صنف نسبت داده میشود. به ویژه پسته که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد تولید آن به بازارهای خارجی اختصاص دارد.
بخش دیگری از بازار شب یلدا به اقلام شیرینی اختصاص دارد که در این بخش نیز شاهد افزایش قیمتهای سرسامآوری هستیم. قیمت شیرینی هم افزایش قیمت محسوسی داشته و بنابر اظهارات مسئولین این صنف نسبت به سال گذشته با افزایش قیمت 50 تا 60 درصدی همراه بوده است. هر چند که در تأمین کالاها و مواد اولیه مورد نیاز شیرینی کمبودی وجود ندارد اما به دلیل افزایش قیمت مواد اولیه قنادی، بازار شاهد افزایش قیمت تمامشده این کالا نیز هست.
میوه، رکن جدایی ناپذیر جشنهای شب یلدا است. اما این حوزه نیز از افزایش قیمتهای نجومی بیبهره نمانده است. میوههایی مانند هندوانه، انار، خرمالو، سیب، پرتقال و … به دلیل افزایش قیمتهای بسیار بالا، دیگر چندان در چشم مردم و خریداران خوش رنگ و لعاب نیستند و چهرههای رنگین آنها با دیدن قیمتها به یک تصویر سیاه و سفید تبدیل میشود. قیمتهایی که نسبت به سال گذشته با افزایش 50 تا 80 درصدی روبرو بوده است.
در اقلامی مانند مواد پروتئینی اعم از گوشت و مرغ، کالاهایی نظیر برنج، حبوبات و … که برای شام شب یلدا باید تهیه شوند نیز افزایش قیمتها بیداد میکند. در این بخشها نیز گاهاً قیمتها از مرز افزایش 50 درصدی عبور کرده و به مرز 80 تا 100 درصدی رسیده است. موضوعی که نگرانی خانوادهها را در روزهای منتهی به شب یلدا صدچندان میکند. کاهش قدرت خرید مردم میتواند تجربه جمعی و آیینی شب یلدا را تحتتأثیر قرار دهد.
میزان بسیار پایین فروش آجیل و خشکبار به دلیل افزایش قیمتها
صاحب فروشگاه یک آجیل و خشکبار در اراک گفت: به رغم اینکه در سالهای گذشته با موضوع تورم مواجه بودهایم، اما با این حال گرانیها در شرایط فعلی بیداد میکند. به دلیل افزایش قیمتهای موجود میزان فروش بسیار پایین آمده است. با اوضاع نابسامانی که در بازار وجود دارد به آسانی میتوان دریافت که قدرت خرید مردم با کاهش چشمگیری مواجه بوده و به التبع حجم مشتریها نیز کاهش یافته است. این موضوع با چالشهای بسیاری همراه است و باید چارهای اندیشیده شود.
مسئول این واحد صنفی در گفتوگو با خبرنگار ایلنا، افزود: البته باید در نظر داشت که قیمتها نیز بسیار متغیر است. هر روز با گرانی، تورم و افزایش قیمتها به صورت لحظهای مواجه هستیم. هر کالایی را که به فروش میرسانیم برای آنکه مجدد بتوانیم همان کالا را خریداری کنیم، قطعاً با قیمت بالاتری که به فروش رساندهایم، باید تهیه کنیم. از سوی دیگر قیمت قبوض خدماتی نیز با افزایش چشمگیری همراه شده و تأثیر بسیاری بر هزینههای جاری گذاشته است.
وی ادامه داد: با این شرایط نه تنها سودی عایدمان نمیشود، بلکه با ضرر و زیانهای بسیاری نیز روبرو هستیم. باید این موضوع را نیز در نظر داشت که اقلامی همانند آجیل و خشکبار معمولاً در فصول سرد سال به خصوص در شب یلدا مصرف بیشتری در میان مردم دارند، اما با افزایش قیمتها قدرت خریدی برای آنها نمانده است. بنابراین این رده صنفی در این فصل با کاهش مشتری روبرو شده است. در بازار شب یلدا نیز رونق چندانی در فروش آجیل وجود ندارد.
افزایش قیمت شیرینی نسبت به سال گذشته
صاحب یک واحد صنفی نان و شیرینی نیز در ارتباط با گرانیهای بازار شب یلدا گفت: گرانیها به بازار شیرینی نیز رحم نکرده است. هر چند که مقامات این اتحادیهها عنوان کردهاند که با توجه به افزایش هزینههای تمام شده تولید و مواد اولیه از جمله روغن و تخممرغ قیمت شیرینی و کیک شب یلدا افزایشی نخواهد داشت و با نرخهای گذشته عرضه میشود. اما قیمتها نسبت به سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است.
مسئول این واحد صنفی افزود: با وجود افزایش قیمتها در مواد اولیه، اتحادیهها تصمیمی برای افزایش قیمت شب یلدا نگرفتهاند و قیمتگذاری بر پایه عرضه و تقاضاست. شیرینی فروشیها بر اساس مواد اولیه مورد استفاده و عرضه و تقاضا قیمتها را تعیین میکنند. قیمت شیرینی بر اساس کیفیت و رتبهبندی توسط قنادیها تعیین میشود. با این حال قیمتها نسبت به سال گذشته افزایش یافته و قدرت خرید مردم نیز کاهش داشته است.
سیر نزولی مشتریهای بازار میوه در شب یلدا
صاحب یکی از مغازههای میوه و ترهبار در مرکز شهر اراک نیز درباره افزایش قیمتها، گفت: قیمتهای بازار هر روز با افزایش تکان دهندهای روبرو است. نمیتوان درصد مشخصی را برای افزایش قیمتها متصور شد، چرا که به صورت لحظهای با موضوع گرانیها و تورم مواجه هستیم. با شرایطی که به وجود آمده و به دلیل گرانی و تورم بسیار بالا در بازار، قدرت خرید مردم در بازار شب یلدا بسیار کاهش پیدا کرده و حجم مشتریها نیز سیر نزولی به خود گرفته است.
مسئول این واحد صنفی در گفتوگو با خبرنگار ایلنا، افزود: با این وضعیت دیگر نمیتوان هیچگونه شرایط مطلوبی را برای بازار متصور شد. موضوع اینجاست که میوه و ترهبار باید روزانه به فروش برسد. بر این اساس و به دلیل تورم و گرانیهای روزافزون، اگر شرایط برای فروش روزانه محیا نباشد با فاسد شدن اقلام موجود مواجه خواهیم شد و این اتفاق ضرر و زیانهای بسیاری را به همراه دارد. هنگامی که حجم خرید مردم کاهش پیدا میکند، نگرانی فروشندهها افزایش مییابد.
کاهش 50 درصدی حجم مشتریها
صاحب یک فروشگاه اقلام پروتئینی گوشت و مرغ در شهر اراک گفت: گرانیها بر بازار گوشت و مرغ نیز تأثیر گذاشته است. با وضعیت موجود در بازار و افزایش قیمتها به راحتی میتوان دریافت که حجم مشتریها بیش از 50 درصد کاهش پیدا کرده و این موضوع نشان از کاهش قدرت خرید مردم دارد. بسیاری از افرادی که برای خرید گوشت و مرغ مراجعه میکنند، تقاضای خرید به صورت نسیه، اقساط و یا حساب دفتری دارند. این در حالی است که قیمتها همواره رو به افزایش است.
مسئول این واحد صنفی در گفتوگو با خبرنگار ایلنا، افزود: شرایط به گونهای رقم خورده است که متأسفانه بسیاری از این مردم به شیوههای نسیه، اقساط و یا حساب دفتری خرید میکنند، اما بعدها برای تسویهحسابهای خود اقدامی نمیکنند. حتی برخی از این افراد پس از نخستین خرید دیگر هیچگاه مراجعه نمیکنند، چه برسد به اینکه بخواهند حسابهای خورد را تسویه کنند. با نزدیک شدن به شب یلدا که دیگر اوضاع بدتر هم میشود.
افزایش قیمتهای اجناس بنکداریها و کاهش حجم مشتریها
صاحب یک فروشگاه بنکداری در شهر اراک گفت: اکثر اقلام موجود در سوپرمارکتها، هایپرمارکتها و بنکداریها افزایش قیمت بسیار بالایی پیدا کرده است. به دلیل افزایش قیمتهای تکان دهندهای که وجود دارد، قدرت خریدها در بازار شب یلدا کاهش پیدا کرده و حجم مشتریها نیز با سیر نزولی همراه است. در بسیاری از اقلام از برنج و حبوبات گرفته تا لبنیات با افزایش قیمتهای 20 تا 50 درصدی مواجه شدهایم و سبب شده تا حجم خرید از سوی مردم کاهش چشمگیری داشته باشد.
مسئول این واحد صنفی افزود: این موضوع که عنوان شده کالاها با قیمتهای دلخواه فروخته میشود، صحت ندارد. قیمتها بر اساس نرخ اتحادیه محاسبه میشود و تنها 10 الی 15 درصد به عنوان سود بر روی قیمت اجناس کشیده میشود. اما با این شرایط هم بازار شب یلدا رونق سالهای گذشته خود را از دست داده است. قیمتها همواره سیر صعودی دارد و مشتریها سیر نزولی به خود میگیرند و این موضوع اصناف را نگرانتر میکند.
ضعف نظارت و سیاستگذاری ناهماهنگ در تخصیص ارز ترجیحی
نماینده مردم اراک، کمیجان و خنداب در مجلس گفت: در ماههای اخیر ضعف نظارت و سیاستگذاری ناهماهنگ در تخصیص ارز ترجیحی برای واردات کالاهای اساسی مانند برنج، باعث ایجاد رانتهای کلان برای واردکنندگان و تحمیل هزینه به مصرفکننده و مردم شده است. از ابتدای سال جاری تا پایان مهر ماه، نحوه تخصیص ارز ترجیحی برای کالاهای اساسی، همراه با نبود سازوکار مؤثر برای الزام به عرضه به موقع، عملاً شرایط را برای رفتارهای سودجویانه در بازار فراهم کرد.
نادرقلی ابراهیمی افزود: برخی واردکنندگان با پیشبینی تغییر در مبانی قیمتگذاری و افزایش نرخها، از عرضه کامل کالا در زمان مقرر خودداری کردند و مبنای قیمتگذاری را مصوبه بعدی هیئت دولت قرار دادند. رانتی که شکل گرفته است حاصل سیاستگذاری ناهماهنگ و ضعف نظارت اجرایی است و هزینه آن مستقیماً بر دوش مصرفکننده نهایی تحمیل شده است. موضوعی که باید با جدیت مورد توجه مقامات و مسئولین قرار بگیرد.
وی ادامه داد: قیمت مصوب ارز ترجیحی تولید بسیاری از کالاهای اساسی 28 هزار و 500 تومان است و انتظار داریم محصول باکیفیت و با قیمت مناسب به دست مردم برسد. چندباره بودن مسیر توزیع کالا یکی از دلایل افزایش هزینهها است، باید علتیابی و عارضهیابی سریع این مشکلات در دستور کار قرار گیرد. اجرای طرح کالابرگ حداقل انتظارات مردم است و دولت بایستی جدیت بیشتری در اجرای این طرح داشته باشد. اجرای این طرح میتواند کمی از فشار اقتصادی روی دوش مردم را کاهش دهد.
نماینده مردم اراک، کمیجان و خنداب در مجلس به وضعیت نابسامان معیشت مردم اشاره کرده و اظهار داشت: متأسفانه شرایط معیشتی مردم خوب نیست. این موضوع به دلیل سیاستهای اشتباهی است که برخی از مسئولین کشور به وجود آوردند، اما تلاش خواهیم کرد تا کاهش قیمتها در بازار اتفاق بیفتد. ایجاد شبکه هوشمند رصد، ورود، توزیع و مصرف کالا بسیار ضروری است. باید به صورت فوری، موضوع هوشمندسازی و ایجاد شبکه توزیع مناسب در دستور کار قرار گیرد.
ابراهیمی تصریح کرد: در زمانهایی مانند شب یلدا این موضوعات حساسیت بیشتری دارد. دستگاههای نظارتی باید به صورت جدی و کامل بازار شب یلدا را رصد کنند تا بازاری مدیریت شده داشته باشیم و محصولات با قیمت مصوب و گسترده در دسترس مردم عزیز قرار گیرد. به هیچ وجه گرانیهای خارج از قیمتهای مصوب مورد تأیید نمایندگان مجلس نیست و بایستی دستگاههای نظارتی با چنین تخلفهایی برخورد جدی داشته باشند.