چالش‌های تولید گوجه فرنگی: از کم‌آبی تا نوسانات قیمت
در ایران بازار میوه و تره‌بار در بازه‌های زمانی مختلف با نوسانات در عرضه و قیمت روبرو است. فارغ از تغییرات فصلی و چرخه طبیعی محصولات کشاورزی، برخی الگوی کشت نامناسب و مشکلات مربوط به برنامه‌ریزی منسجم در ایران را از دلایل نوسانات شدید در عرضه و تقاضای میوه و تره‌بار در ایران می‌دانند. در مواقعی بالا بودن عرضه چنان کاهش قیمتی به دنبال دارد که حتی برداشت محصول برای کشاورز توجیه اقتصادی ندارد و گاهی کمبود عرضه، محصول کشاورزی افزایش قابل‌توجه قیمت‌ها می‌شود.
افزایش اخیر در قیمت گوجه فرنگی از کاهش عرضه در بازار داخلی نشأت می‌گیرد
مصرف گوجه فرنگی و فرآورده‌های آن در ایران به‌گونه‌ای است که تغییرات قیمت این دسته از محصولات به سرعت توسط مصرف‌کنندگان احساس می‌شود.
قیمت گوجه فرنگی در ایران ناپایدار است و تحت‌تأثیر عواملی نظیر میزان عرضه و تقاضا، سیاست‌های دولتی و واسطه‌گری قرار می‌گیرد. گوجه فرنگی از صیفی‌جات مهم در ایران به شمار می‌رود. از سال 1967 تاکنون، روند تولید گوجه فرنگی در ایران صعودی بوده است. ایران یکی از تولیدکنندگان عمده گوجه فرنگی در منطقه است. کشورهای همسایه و برخی کشورهای آسیایی و آفریقایی از مقاصد هدف صادرات گوجه فرنگی ایران هستند.
افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و حامل‌های انرژی، افزایش هزینه‌های نیروی کار و دیگر هزینه‌های تولید، باعث بالا رفتن قیمت گوجه فرنگی می‌شود اما افزایش قیمت اخیر بیشتر نتیجه کاهش تولید و عرضه در کشور است. در آغاز فصل سرد بازار داخلی این محصول با کمبود مواجه می‌شود. در این بازه از سال تولید گوجه در استان‌های جنوبی مانند فارس، بوشهر و هرمزگان ادامه دارد و برداشت گوجه فرنگی در دیگر مناطق تا صفر هم می‌رسد. روند صادرات گوجه نیز اثر خود را بر کمبود بازار داخلی دارد.
در دو ماه گذشته گوجه فرنگی تنها از استان فارس عرضه شده است
اکبر یاوری، رئیس اتحادیه بارفروشان می‌گوید: «گوجه فرنگی در دو ماه اخیر تنها از استان فارس به بازار عرضه می‌شد. از طرفی، صادرات بی‌رویه گوجه فرنگی در ماه‌های مهر و آبان به کشورهای پاکستان و عراق موجب شد تا قیمت آن چند برابر شود.»
یاوری در ادامه می‌گوید: «صادرات گوجه فرنگی همچنان ادامه دارد، اما با افزایش تولید، صادراتِ این محصول، آسیبی به بازار وارد نمی‌کند، اما در دو ماه مهر و آبان به دلیل اینکه گوجه فرنگی تولید داخل تنها نیاز کشور را تامین می‌کرد. با صادرات این محصول، قیمت آن به یکباره از ۱۵ هزار تومان به ۵۰ هزار تومان رسید.»
افزایش میزان تولید گوجه فرنگی لزوماً به معنای مزیت صادراتی در بازار جهانی نیست
بازار جهانی گوجه فرنگی در تسلط چند تولیدکننده بزرگ است. مکزیک، هلند، اسپانیا، مراکش و اردن همواره از توان رقابتی لازم در بازار گوجه فرنگی برخوردار بوده‌اند. رقابت‌پذیری محصول کشاورزی یک کشور تنها به ظرفیت صادرات کشاورزی آن کشور بستگی ندارد، بلکه به پایداری بخش کشاورزی در آن کشور نیز مرتبط است.
بهبود و افزایش تولید لزوماً به افزایش مزیت صادراتی در بازار جهانی منجر نخواهد شد. در صورت ضعف در انتخاب بازار هدف، بهبود بیشتر محصول خارجی، و بی‌تناسبی رشد صادرات محصول با رشد صادرات بخش، مزیت صادرات محصول کاهش می‌یابد.
چالش‌هایی نظیر کم‌آبی، بیماری و آفات، و نوسان قیمت نیز تولید گوجه فرنگی در ایران را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. گوجه فرنگی از محصولاتی است که به آب زیادی نیاز دارد. در ایران الگوی کشت و تولید و صادرات گوجه فرنگی مانند بسیاری از محصولات دیگر مبتنی دیدگاه اقتصادی و اکولوژیکی آب نبوده است.