خرید تضمینی گندم: حمایت از کشاورزان یا چالش‌های غیرمنتظره؟
خرید تضمینی محصولات کشاورزی یکی از سیاست‌های حمایتی است که بر پایه قانون، برای پشتیبانی از تولیدکنندگان و حفظ منافع مصرف‌کنندگان اجرا می‌شود. این سازوکار با هدف ایجاد اطمینان خاطر برای کشاورزان از فروش محصول و جلوگیری از نوسان‌های شدید قیمتی در بازار شکل گرفته است.
در میان محصولات مختلف، گندم جایگاهی ویژه دارد؛ چراکه تأمین آن با امنیت غذایی کشور گره خورده است. ازاین‌رو، نحوه اجرای قانون خرید تضمینی و چگونگی پرداخت مطالبات، هم بر تداوم کشت و میزان تولید اثر می‌گذارد و هم بر ثبات عرضه و قیمت برای مردم تعیین‌کننده است.
با توجه به این شرایط، این پرسش ایجاد می‌شود که میزان خرید تضمینی گندم از ابتدای سال زراعی تا کنون چقدر بوده و پرداخت مطالبات گندم‌کاران در چه وضعیتی قرار دارد؟
میزان خرید تضمینی گندم از مرز ۷ میلیون تن عبور کرد
علی‌قلی ایمانی، مدیرعامل بنیاد ملی گندم‌کاران، درباره میزان خرید تضمینی از ابتدا تا ۳۰ مرداد ۱۴۰۴ در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز توضیح داد: تا این لحظه، حدود هفت میلیون و ۶۶۰ هزار تن خرید تضمینی انجام شده است.
میزان مطالبات پرداخت‌شده گندم‌کاران ۱۱۵ همت است / مراکز خرید تضمینی همچنان فعال هستند
ایمانی درباره وضعیت پرداخت مطالبات گندم‌کاران عنوان کرد: مطالبات گندم‌کاران تا این لحظه بیش از ۱۵۵ هزار میلیارد تومان است که از این مقدار ۱۱۵ هزار میلیارد تومان پرداخت شده است.
او افزود: وضعیت مطالبات گندم‌کاران به این گونه است که افرادی که تا پایان فروردین گندم خود را تخمیل داده‌اند، مطالبات خود را به طور کامل دریافت کرده‌اند. افرادی که در ماه‌های اردیبهشت و خرداد گندم خود را برای هرید تضمینی داده‌اند هم تا کنون ۹۰ درصد مطالبات آنها تسویه شده است.
وی گفت: همچنین، افرادی گندم خود را از پایان خرداد تا مرداد ماه برای خرید تضمینی آورده‌اند، ۵۰ درصد مطالبات خود را دریافت کرده‌اند. هر چند، برداشت گندم در مناطق سردسیر تا ۲۰ شهریور ادامه دارد.
وی تاکید کرد: مراکز خرید تضمینی هم فعال هستند. زیرا به دلیل بالا بودن هزینه حمل‌ونقل، بعضی گندم‌کاران ترجیح می‌دهند که در روزهای پایانی محصول خود را تخویل دهند.
پیش‌بینی می‌شود میزان خرید تضمینی به ۸ میلیون تن برسد
مدیرعامل بنیاد ملی گندم‌کاران درباره میزان خرید تضمینی پیش‌بینی کرد: پیش‌بینی می‌شد میزان خرید تضمینی هشت میلیون و ۵۰۰ هزار تن باشد، اما انرژی احتمال می‌رود که میزان خرید تضمینی به هشت میلیون تن برسد.
میزان کشت گندم به چه عواملی بستگی دارد؟
ایمانی درباره میزان کشت گندم عنوان کرد: در سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۴، شش میلیون هکتار گندم کشت شده است. برداشت هم از مناطق گرمسیر شروع می‌شود و سپس به مناطق معتدل و سردسیر می‌رسد.
او اضافه کرد: میزان کشت گندم به عوامل متعددی نظیر پرداخت‌ها، قیمت‌ها، نهاده‌های تولید و … بستگی دارد. اگر کشاورز بتواند مطالبات خود را به‌موقع دریافت گند، سطح زیر کشت هم افزایش می‌یابد، اما در غیر این صورت، سطوح به سمت کشت جالیزی و … حرکت می‌کند.
تولید، ۲۵ درصد بیشتر از میزان خرید تضمینی است
مدیرعامل بنیاد ملی گندم‌کاران درباره میزان گندم برداشت‌شده تصریح کرد: همیشه تولید ۲۵ درصد بیشتر از میزان خرید تضمینی است که از این ۲۵ درصد، یک میلیون تن صرف تأمین بذر می‌شود. زیرا وزارت کشاورزی فقط ۳۰ درصد بذر مورد نیاز کشت را تأمین می‌کند. بخشی از گندم هم توسط عشایر و مرز نشینان برای پخت نان و … مصرف می‌شود. بخشی هم صرف خوراک دام، دلالی و واسطه‌گری می‌شود.
براساس این گزارش، با وجود اهمیت قانون خرید تضمینی در حمایت از کشاورزان و تضمین امنیت غذایی، تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد که اجرای آن با چالش‌های جدی مواجه است.
تأخیر در پرداخت مطالبات، ضعف در تأمین نهاده‌های موردنیاز و عدم تناسب قیمت‌ها با هزینه‌های واقعی تولید، باعث شده بخشی از کشاورزان انگیزه کمتری برای کشت محصولات اساسی داشته باشند و به سمت الگوهای جایگزین حرکت کنند.
تداوم این وضعیت می‌تواند اهداف اولیه این قانون را زیر سؤال ببرد و در نهایت، به جای تقویت تولید ملی، موجب افزایش وابستگی و فشار بر مصرف‌کنندگان شود.