قطره‌چکانی یا بحران نان؟ چالش‌های پرداخت مطالبات گندمکاران
تأخیرهای مکرر در پرداخت مطالبات کشاورزان، نوسان شدید هزینه‌های تولید و عدم تناسب قیمت تضمینی با واقعیت‌های بازار در سال‌های اخیر، بسیاری از گندمکاران را نسبت به تداوم فعالیت کشاورزی مردد کرده است. این در حالی است که نانوایان با افزایش بی‌سابقه هزینه‌های بیمه، انرژی، مواد اولیه و حقوق و دستمزد، از وضعیت موجود ناراضی هستند و بارها نسبت به بی‌توجهی دولت به مشکلات صنف خود اعتراض کرده‌اند.
در بعضی استان‌ها، کشاورزان از فروردین محصول خود را تحویل داده‌اند، اما هنوز بخش قابل توجهی از مطالبات خود را دریافت نکرده‌اند. شرایطی که باعث گلایه شدید گندمکاران شده و نگرانی‌هایی درباره کاهش انگیزه کشت در فصل زراعی آینده ایجاد کرده است.
از سوی دیگر، نانوایان در شهرهایی مانند تهران، مشهد، اصفهان و اهواز و … نسبت به پرداخت نشدن یارانه آرد، افزایش سهم بیمه و بالا رفتن هزینه‌های تولید واکنش نشان داده و خواستار رسیدگی فوری به مشکلات صنفی خود شده‌اند. هرچند، دولت از سال ۱۴۰۱ با هدف جلوگیری از افزایش قیمت نان، سیاست پرداخت یارانه مستقیم به نانوایان را جایگزین افزایش نرخ نان کرده، اما در عمل نه‌تنها این یارانه با تأخیر پرداخت شده، بلکه میزان آن پاسخگوی هزینه‌های تولید نیست.
در چنین شرایطی، زمزمه‌هایی از افت سطح زیر کشت گندم در برخی مناطق و تعطیلی نانوایی‌ها به گوش می‌رسد. این روند می‌تواند پیامدهایی برای امنیت غذایی کشور داشته باشد. آن هم در شرایطی که تولید داخلی گندم و پخت نان نقش مهمی در کاهش وابستگی به واردات و تأمین قوت غالب مردم ایفا می‌کند.
خرید تضمینی؛ حمایت از کشاورزان یا آسیب‌زا برای تولید؟
دولت به منظور حمایت از کشاورزان، هر ساله اقدام به خرید محصولات استراتژیک کشاورزی نظیر گندم، جو، ذرت، پنبه، چغندر قند، پیاز، سیب‌زمینی، حبوبات و … می‌کند. این قانون که در دهه ۱۳۶۰ تصویب شد، این اطمینان را به کشاورز می‌داد که اگر کشاورز نتواند محصول خود را در بازار آزاد با قیمت مناسب به فروش برساند، دولت محصول را با نرخ تضمینی خریداری می‌کند. اما شرایط فعلی گندمکاران و تأخیر در پرداخت مطالبات آنها این پرسش را ایجاد می‌کند که آیا هدف اصلی طرح خرید تضمینی گندم محقق شده است؟
ماجرای اعتراض نانوایان از کجا آغاز شد؟
اعتراض نانوایان در چندماه اخیر در شهرهایی نظیر تهران، اصفهان، مشهد، اهواز، بیرجند، کرمانشاه، مشهد و قم بار دیگر توجه‌ها را به مشکلات این صنف معطوف کرده است.
مشکلاتی نظیر افزایش نرخ مواد اولیه، افزایش نرخ بیمه، حقوق و دستمزد، افزایش هزینه‌های انرژی و … باعث شده که نانوایان از شرایط فعلی خود ناراضی باشند.
آن‌گونه که احمد سلیمانی، رئیس انجمن صنفی کارگران خباز سبزوار، به ایلنا گفته، دولت از سوم اردیبهشت یارانه آرد نانوایان را پرداخت نکرده است. این یارانه که برای جبران بخشی از هزینه‌های تولید و جلوگیری از افزایش قیمت نان پرداخت می‌شد، سال گذشته 40 درصد تعیین شده بود، اما میزان آن برای هر نانوایی بین 15 تا 40 درصد متغیر است.
از طرفی تا سال ۱۴۰۰، دولت سالانه قیمت نان را چند درصد افزایش می‌داد، اما از سال 1401 به بعد، دولت وقت برای جلوگیری از افزایش قیمت نان اقدام به پرداخت یارانه به نانوایان کرد که در شرایط فعلی هم میزان کمک هزینه دولت کافی نیست و هم در چند ماه اخیر کمک هزینه‌ای پرداخت نشده است. همچنین، سهم بیمه کارفرمایان هم افزایش یافته و نانوایان باید حق بیمه بیشتری نسبت به سال گذشته پرداخت کنند.
عدم پرداخت مطالبات گله به حق کشاورزان است / دولت مطالبات گندمکاران را به صورت قطره‌چکانی پرداخت می‌کند
مجتبی یوسفی، نماینده اهواز و عضو کمیسیون عمران مجلس، درباره پرداخت نشدن مطالبات گندمکاران توضیح داد: پرداخت نشدن مطالبات، گله به حق کشاورزان است و اگر به‌موقع از کشاورزان و گندمکاران دفاع نشود، در فصل‌های زراعی بعد تولید هم کاهش پیدا می‌کند.
او گفت: در حال حاضر، قیمت جو از گندم بالاتر رفته و این شرایط را نمی‌توان یک نشانه مثبت تعبیر کرد. از طرفی، در بعضی از استان‌های گرمسیر نظیر خوزستان، فارس و سیستان و بلوچستان، گندمکاران از فروردین ۱۴۰۴ محصول خود را تحویل داده‌اند و مواردی نظیر نهاده‌های کشاورزی را به‌صورت نقد تهیه کرده‌اند، اما دولت مطالبات آنها را به‌صورت قطره‌چکانی پرداخت می‌کند.
میزان مطالبات پرداخت‌شده در تمام استان‌ها یکسان نیست
این نماینده مجلس با اشاره به تفاوت استان‌های مختلف در بحث پرداخت مطالبات گندمکاران عنوان کرد: میزان مطالبات پرداخت‌شده کشاورزان در استان‌های مختلف کشور یکسان نیست. برای نمونه، در استان خوزستان که کشاورزان حدود چهار ماه پیش محصول خود را تحویل داده‌اند، ۹۰ درصد مطالبات تسویه شده، اما در بعضی استان‌ها تنها ۱۰ درصد از مطالبات پرداخت شده است.
۲۵۰ هزار میلیارد تومان برای مطالبات گندمکاران در بودجه سال ۱۴۰۴ پیش‌بینی شده است
این مقام مسئول درباره پیش‌بینی میزان مطالبات گندمکاران در بودجه سال جاری تصریح کرد: مطالبات گندمکاران سال گذشته در بودجه پیش‌بینی نشده بود، اما امسال در ردیف هفتم جدول ۱۴ بودجه، ۲۵۰ هزار میلیارد تومان برای این امر پیش‌بینی شده است.
دولت باید با ارائه تسهیلات موضوع افزایش قیمت نان را مدیریت می‌کرد
یوسفی درباره افزایش قیمت نان توضیح داد: با افزایش قیمت نان، تأمین قوت غالب اقشاری نظیر کارگران، کارمندان، بازنشستگان و … دچار مشکل شده، اما معیشت نانوایان هم به دلیل افزایش نرخ حقوق و دستمزد، افزایش هزینه تأمین انرژی، تأمین مواد اولیه و … با چالش مواجه شده است.
او عنوان کرد: دولت باید با پرداخت یارانه و ارائه تسهیلات، مساله را به‌گونه‌ای مدیریت می‌کرد که نه معیشت نانوایان آسیب ببیند و نه فشار بیشتری بر سفره مصرف‌کنندگان وارد شود. اجرای چنین رویکردی می‌توانست بیانگر نقش مؤثر وزارت کشاورزی در حوزه تنظیم‌گری و سیاست‌گذاری باشد.
سهم بیمه کارفرمایان دو برابر شده است / موضوع بیمه کارفرمایان در مجلس هم پیگیری شده
این نماینده مجلس درباره افزایش سهم بیمه کارفرمایان تصریح کرد: یکی از موضوعاتی که در مجلس هم پیگیری شده، موضوع افزایش سهم بیمه کارفرمایان در نانوایی‌ها است. با وجود تأکیدهای مکرر بر لزوم حمایت از این قشر، نه‌تنها حمایتی صورت نگرفته، بلکه سهم پرداختی نانوایان در بیمه دو برابر شده است. این موضوع باعث نارضایتی نانوایان و مصرف‌کنندگان شده و نشان می‌دهد که نقش نظارتی و تنظیم‌گری دولت و وزارت کشاورزی در این زمینه باید فعال‌تر و مؤثرتر باشد. اگر این مشکلات رفع نشود، مجلس هم از ابزارهای نظارتی خود استفاده می‌کند.
واقعیت‌های میدانی چیز دیگری می‌گویند!
براساس این گزارش، در حالی که دولت شعار خودکفایی در تولید گندم و حمایت از کشاورزان را تکرار می‌کند، واقعیت‌های میدانی چیز دیگری نشان می‌دهند. کشاورزانی که ماه‌ها پیش محصول خود را تحویل داده‌اند، همچنان در انتظار دریافت مطالبات خود هستند، آن هم در شرایطی که هزینه‌های کشت و کار ازجمله کود، بذر و سایر نهاده‌ها هر روز افزایش می‌یابد و درآمد گندمکاران نه‌تنها با این تورم هماهنگ نیست، بلکه با تأخیرهای پیاپی در پرداخت‌ها، امنیت شغلی و انگیزه خود را از دست داده‌اند.
از سوی دیگر، نانوایان هم که قرار بود با یارانه آرد و حمایت‌های دولتی قیمت نان را ثابت نگه دارند، حالا زیر بار هزینه‌های بیمه، انرژی، حقوق کارکنان و قیمت‌های واقعی مواد اولیه، به مرز تعطیلی رسیده‌اند. یارانه‌ای که به وعده دولت باید منظم و کافی باشد، نه‌تنها ماه‌هاست پرداخت نشده، بلکه سهم آن هم برای بسیاری از واحدها کفاف خرج روزمره را نمی‌دهد.
با وجود این وضعیت، دولت همچنان از سیاست‌های حمایتی سخن می‌گوید، اما در عمل نه خرید تضمینی گره‌گشا بوده و نه پرداخت یارانه‌ها توانسته از فشار اقتصادی بر بدنه تولید و توزیع نان بکاهد. این شکاف بین ادعا و اقدام، امروز به یکی از مهم‌ترین چالش‌های حوزه کشاورزی و نان تبدیل شده است.