سناریوی 3 نرخی شدن بنزین روی میز دولت/ گرانی گسترده حمل‌ونقل در راه است؟
با روی کار آمدن دولت چهاردهم و شروع راهکارهای قیمتی در مورد ناترازی‌ها و بحران‌های موجود در کشور، موضوع افزایش قیمت بنزین نیز به یکی از نگرانی‌های مردم تبدیل شد. تاکنون نظرات متعددی از سوی مسئولان در مورد قیمت بنزین مورد بحث قرار گرفت و این بار سناریو سه نرخی شدن بنزین به میان آمد.
مصطفی نخعی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، روز چهارشنبه 20 فروردین ماه، در برنامه تلویزیونی تهران 20، با تکذیب احتمال افزایش قیمت بنزین یا کاهش سهمیه‌ها بیان کرد: هیچ طرح مشخصی برای گران‌سازی بنزین نه در مجلس و نه در دولت مطرح نیست.
وی افزود: در حال حاضر یک سناریو وجود دارد و آن هم نرخ سوم بنزین است. این بحث تقریبا در دو سال گذشته در دولت وجود داشته، اما تاکنون تصویب نشده است.
به گفته نخعی، نرخ سوم یعنی علاوه بر نرخ‌های ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی که در حال حاضر وجود دارند، برای کسانی که می‌خواهند سهمیه بیشتری دریافت کنند، قیمت سوم ارائه می‌شود. در حال حاضر افراد ۶۰ لیتر سهمیه ۱۵۰۰ تومانی و ۱۰۰ لیتر سهمیه ۳۰۰۰ تومانی دارند و اگر بخواهند بیشتر از این مقدار بنزین مصرف کنند باید مبلغ بیشتری بپردازند.
البته این عضو کمیسیون انرژی مجلس تاکید کرد که اظهارات مطرح‌شده طی دو سال اخیر نیز مطرح بوده، اما تاکنون این موضوع نهایی نشده است. بنابراین اگر قرار بر تصویب چنین طرحی بود، باید موضوع مذکور در بودجه تصویب می‌شد که این اتفاق رخ نداد.
با اینکه نخعی در نهایت عملی‌شدن این طرح را منوط به تصویب آن در بودجه دانست، اما باید گفت مردم تاکنون بارها مشاهده کرده‌اند که طرحی در بودجه تصویب نشده باشد، اما ناگهان اجرا شود. از این رو، نیاز است که طرح سه نرخی شدن بنزین بررسی شود، چراکه با توجه به میزان مصرف خودروهای داخلی، بسیاری از آنها بیش از 160 لیتر در ماه بنزین مصرف می‌کنند.
با 3 نرخی شدن بنزین، قیمت کالاها و خدمات افزایش می‌یابد؟
در نگاه اول به نظر می‌رسد که سه نرخی شدن بنزین تاثیر چندانی بر قیمت کالا و خدمات نداشته باشد؛ اما با بررسی ظرفیت باک خودروهای تولیدی یا مونتاژی در داخل کشور و البته متغیرهایی که در افزایش مصرف بنزین اثرگذار هستند، می‌توان دریافت که بسیاری از خودروها، بیش از 160 لیتر در ماه مصرف می‌کنند.
ابتدا لازم است که به چرایی مصرف بالای برخی از خودروهای داخلی اشاره شود.
مطابق ماده 2 آیین‌نامه اجرایی قانون هوای پاک مصوب هیات وزیران، اگر توزیع بنزین در کشور روزانه از 85 میلیون لیتر فراتر برود، وزارت نفت الزامی به توزیع بنزین یورو4 در کشور ندارد.
با توجه به اینکه از سال 97 مصرف بنزین بیش از 85 لیتر در روز بود، بنزین نیز با کیفیتی پایین‌تر از استاندارد جهانی توزیع شد. این موضوع منجر به مستهلک شدن خودروها و البته افزایش مصرف آنها شده است.
موضوع دیگری که به افزایش مصرف بنزین خودروهای داخلی دامن می‌زند، نوع ساخت آنهاست. خودروهای داخلی بیش از دو برابر دیگر خودروها بنزین مصرف می‌کنند و این موضوع در کنار کیفیت پایین بنزین به افزایش مصرف دامن زده است.
3 نرخی شدن بنزین چه تاثیری بر کرایه تاکسی‌های اینترنتی دارد؟
تاکسی‌های اینترنتی از سهمیه ویژه‌ای برخوردار نیستند. از این رو، مصرف بنزین آنها به صورت شخصی محاسبه و همان سهمیه 160 لیتری دولتی و آزاد نصیب‌شان می‌شود.
با بررسی خودروهایی که در داخل، تولید یا مونتاژ می‌شوند می‌توان دریافت که ظرفیت باک اکثر خودروهای در حال تردد در کشور، بین 40 تا 60 لیتر است. میزان مصرف بنزین تابع تقاضای حمل‌ونقل به شمار می‌آید و اگر فردی تنها برای رانندگی به محل کار و دیگر امور روزمره از خودرو استفاده کند، به طور تقریبی چهار بار در ماه یعنی همان هفته‌ای یک بار باید سوخت‌گیری کند.
با توجه به ظرفیت باک خودروهای در حال تردد، باک 40 لیتری به 160 لیتر بنزین در ماه، باک 50 لیتری به 200 لیتر بنزین و باک 60 لیتری به 240 لیتر بنزین نیاز دارد. این بدان معناست که بسیاری از تاکسی‌های اینترنتی که مصرفی بالاتر از نیاز ساده روزمره دارند، سوخت بیشتری باید دریافت کنند. تاکسی‌های اینترنتی برای رفع نیاز خود، به طور معمول به استفاده از کارت جایگاه‌ها روی می‌آورند.
با توجه به احتمال سه نرخی شدن بنزین در کشور باید گفت که اگر تاکسی‌های اینترنتی مجبور به دریافت بنزین با قیمت‌های بالاتر شوند، این احتمال وجود دارد که هزینه بنزین را در قیمت‌ها لحاظ کنند. این بدان معناست که با چنین تصمیمی، احتمال افزایش کرایه تاکسی‌های اینترنتی وجود دارد.
تعداد تاکسی‌های اینترنتی اصلا کم نبوده و افراد بسیاری در این زمینه مشغول به کار هستند. همچنین طبق آخرین گزارش مرکز آمار ایران، در زمستان ۱۴۰۳ نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر ۷.۸ درصد و نرخ مشارکت اقتصادی ۴۰.۱ درصد بوده است.
از این رو، افزایش تعداد افرادی که در تاکسی‌های اینترنتی فعالیت می‌کنند، با توجه به بیکاری فراوان در سطح کشور یا حتی پایین بودن دستمزدها که کفاف زندگی بسیاری از افراد را نمی‌دهد، موضوعی عادی است.
از سوی دیگر، بسیاری از افرادی که در زمینه خدمات حمل‌ونقل، نقشی را ایفا می‌کنند، مشمول دریافت سهمیه جداگانه نمی‌شوند. این افراد نیز بیش از نیاز شخصی مجبور به سوخت‌گیری هستند و با سه نرخی شدن بنزین، این احتمال وجود دارد که هزینه بنزین در قیمت حمل‌ونقل کالا و خدمات لحاظ شود.
این موضوع بدان معناست که با سه نرخی شدن بنزین، احتمال افزایش هزینه حمل‌ونقل کالا و خدمات، نرخ تاکسی‌های اینترنتی و هزینه نهایی بسیاری دیگر از مشاغلی که به خودروهای شخصی وابسته هستند، وجود دارد.
باید دید در نهایت چه تصمیمی در مورد بنزین در کشور گرفته می‌شود و آیا موارد ساده‌ای مانند موضوعات بیان‌شده در تحلیل‌های مسئولان جایی دارد؟