بازار خودروهای وارداتی در انحصار محصولات چینی

خودروهای چینی به واسطه مونتاژ در ایران، سال‌هاست که در بازار وجود دارند. چنانکه حتی تشدید تحریم‌ها در هفت سال گذشته، نه‌تنها خلالی در روند مونتاژ این خودروها به‌وجود نیاورده است، بلکه بازار آنها را وسعت هم بخشیده لست.

اما به نظر می‌رسد چینی‌ها به همین مقدار راضی نیستند و پس از آزادسازی واردات خودرو به ایران، انحصار این بازار را هم گرفته‌اند. چنانکه در نگاهی به سامانه یکپارچه خودروهای وارداتی بیش از ۲۰ برند چینی خودنمایی می‌کنند.

اما سوالی که مطرح می‌شود این است که با توجه به ظرفیت مونتاژ 250 هزار خودروی چینی در سال، چرا خودروهای چینی سهم بیشتری از واردات دارند؟ 

تحریم‌های بین‌المللی؛ عامل اصلی تمایل به واردات از چین

تحریم‌های بین‌المللی در سال‌های اخیر، به ویژه در زمینه‌های مالی و بانکی، موانع بزرگی را برای واردات خودرو به ایران ایجاد کرده است.

با تشدید تحریم‌ها، بسیاری از خودروسازان مطرح جهانی به دلیل ترس از مجازات‌های اقتصادی و محدودیت‌های تجاری، از همکاری با ایران سر باز زده‌اند. این شرایط، نه‌تنها تجارت با خودروسازان خارجی را پیچیده کرده، بلکه محدودیت‌هایی جدی در زمینه نقل و انتقالات ارزی به وجود آورده است.

به دلیل این محدودیت‌ها، مسیر واردات خودرو از بسیاری از کشورها به ایران مسدود یا به شدت دشوار شده است. در چنین شرایطی، کشور چین به عنوان یکی از شرکای اصلی اقتصادی ایران نقش پررنگ‌تری پیدا کرده است.

به گفته برخی منابع، چین به جای پرداخت کامل درآمدهای نفتی ایران، بخشی از این مبالغ را از طریق کالاهای صادراتی خود جبران می‌کند. این مبادلات نفتی و تجاری باعث شده است که واردات کالاهایی از جمله خودرو از چین به مراتب آسان‌تر از دیگر کشورها باشد.

این مسئله به ویژه در شرایطی که تحریم‌ها محدودیت‌های سنگینی بر سر راه تبادلات مالی ایران با کشورهای اروپایی و حتی برخی کشورهای آسیایی ایجاد کرده، نقش مهمی در افزایش سهم خودروهای چینی در بازار وارداتی ایران داشته است.

محدودیت‌های داخلی؛ تسهیلات غیرمستقیم به واردات خودروهای چینی

از سوی دیگر، در کنار تحریم‌ها و مشکلات بین‌المللی، محدودیت‌های داخلی ایران نیز نقش مهمی در جهت‌دهی به بازار خودروهای وارداتی داشته است.

یکی از مهم‌ترین این محدودیت‌ها، تعیین سقف قیمتی برای خودروهای وارداتی است. در ابتدای بازگشایی واردات خودرو، دولت سقف قیمتی ۲۰ هزار یورو را برای خودروهای وارداتی تعیین کرد. این محدودیت به این معنا بود که تنها خودروهای اقتصادی با قیمت پایین امکان ورود به کشور را داشتند.در این شرایط، خودروهای چینی به دلیل تطابق با این سقف قیمتی، به گزینه‌ای مناسب‌تر برای واردات تبدیل شدند.

سیاست‌گذار ایرانی با اعمال محدودیت سقف قیمتی، در نظر داشت تا با واردات خودروهای اقتصادی، رقابت در بازار خودرو را افزایش داده و امکان دسترسی مردم به خودروهای با کیفیت‌تر را فراهم کند.

با این حال، پس از گذشت دو سال از اجرای این سیاست، نه تنها نتیجه مورد انتظار به دست نیامده بلکه خودروهای چینی بخش عمده‌ای از بازار خودروهای وارداتی را در تصاحب کرده‌اند.

انتقال تکنولوژی و خدمات پس از فروش

یکی دیگر از مسائلی که واردات خودرو را تحت تأثیر قرار داده، بحث انتقال تکنولوژی و خدمات پس از فروش است. در ابتدا، دولت ایران شرط انتقال تکنولوژی را برای خودروهای وارداتی مطرح کرده بود، اما به دلیل چالش‌های پیش‌روی این موضوع و عدم تمایل شرکت‌های خارجی به همکاری، این شرط به تعهدات خدمات پس از فروش تغییر یافت.

تصور ارائه خدمات پس از فروش از سوی خودروسازان اروپایی یا دیگر کشورهای خارجی که حتی تمایلی به ورود به بازار ایران ندارند، بسیار دشوار به نظر می‌رسد. این واقعیت باعث شد تا در ابتدای اجرای سیاست واردات خودرو، خودروهای چینی به دلیل توانایی در ارائه حداقل خدمات پس از فروش، به گزینه‌ای جذاب‌تر تبدیل شوند. در واقع، این الزام غیر مستقیم منجر به تسهیل واردات خودروهای چینی شد و مسیر را برای خودروهای غیر چینی بسیار دشوارتر کرد.

کاهش سهم خودروهای چینی در دور جدید واردات

در دور جدید واردات خودرو، تغییراتی در قوانین ایجاد شده است که به کاهش سهم خودروهای چینی در بازار وارداتی منجر شده است.

طبق گزارش‌های اخیر، سهم خودروهای چینی از مدل‌های وارداتی به حدود ۲۰ درصد کاهش یافته است. این تغییرات نشان می‌دهد که سیاست‌گذاران در تلاش‌اند تا بازار خودروهای وارداتی را از انحصار خودروهای چینی خارج کرده و تنوع بیشتری به آن ببخشند.

با لغو برخی از محدودیت‌های اولیه و اصلاح قوانین، اکنون واردات خودروهای غیر چینی نیز تسهیل شده و این امر می‌تواند به بهبود تنوع در بازار خودروهای وارداتی ایران کمک کند. با این حال، همچنان مسائل مرتبط با تحریم‌ها، نقل و انتقالات ارزی و محدودیت‌های داخلی بر روند واردات خودرو تأثیرگذار هستند و نقش چین به عنوان یکی از شرکای تجاری ایران همچنان پررنگ است.

 تغییرات اخیر در قوانین واردات و تلاش برای کاهش سهم خودروهای چینی نشان از تمایل دولت به افزایش تنوع و رقابت در بازار خودرو دارد، اما همچنان مشکلاتی چون تیراژ پایین واردات، مشکلات تامین ارز، مشکلات ترخیص از گمرک منجر به کند شدن روند واردات و دستیابی سیاست‌گذار به ایجاد رقابت و تنظیم بازار می‌شود. به هرحال، باید دید که آیا تغییرات اخیر در بحث واردات خودرو می‌تواند به بهبود وضعیت بازار خودرو و افزایش رضایت مردم منجر شود؟