چرا بورس ایران ارزان‌ترین بازار سهام جهان است؟
بورس تهران این روزها مانند مغازه‌ای است که ویترینش پر از اجناس برند با تخفیف 70 درصدی شده، اما مشتری جرات ورود ندارد. شاخص کل در پایین‌ترین نسبت‌های تاریخی قیمت به سود (P/E) منطقه خاورمیانه و حتی بسیاری از بازارهای نوظهور قرار دارد؛ جایی که برخی تحلیل‌گران بین‌المللی آن را «ارزان‌ترین بازار سهام جهان» لقب داده‌اند.
یک روی این ارزانی وسوسه‌انگیز است و روی دیگرش پر از علامت سوال؛ چرا کشوری با این حجم از منابع طبیعی، جمعیت جوان، زیرساخت صنعتی و جایگاه ژئوپلیتیک باید این‌قدر ارزان بماند؟ پاسخ ساده است؛ سایه ریسک. ریسک تحریم، ریسک تنش‌های منطقه‌ای، ریسک سیاست‌گذاری یک‌شبه، ریسک نرخ بهره دستوری و ریسک نبود شفافیت برای سرمایه‌گذار خارجی.
در حالی که بورس‌های همسایه با نصف ظرفیت صنعتی ایران، چند برابر ارزشگذاری می‌شوند، تهران هنوز در انتظار لحظه‌ای است که این سایه‌ها کنار بروند تا پتانسیل واقعی‌اش نمایان شود؛ پتانسیلی که می‌تواند در یک چشم به هم زدن بازدهی دلاری 50 درصدی یا بیشتر خلق کند. آیا این لحظه نزدیک است؟
رتبه اعتباری بازار سهام ایران پایین است
در این راستا، پیام الیاس کردی، کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که «بورس ایران چه جایگاهی در دنیا دارد؟» بیان کرد: «وقتی می‌خواهیم درباره بازار سهام ایران صحبت کنیم، ابتدا نباید مستقیم سراغ بازار ثانویه و قیمت‌ها برویم؛ بلکه باید به سراغ اصل موضوع که همان اقتصاد ایران است، برویم.» الیاس کردی افزود: «ما با کشوری طرف هستیم که رتبه اعتباری بسیار پایینی در جدول موسسات بین‌المللی دارد.»
سرمایه‌گذار خارجی از حضور در بورس ایران می‌ترسد
الیاس کردی ادامه داد: «وقتی به ریسک‌های سیستماتیک نگاه می‌کنیم، با مشکلات داخلی مانند بحران انرژی، بی‌آبی و آلودگی هوا روبه رو هستیم. اما فراتر از این‌ها، سایه سنگین مسائل ژئوپولتیک هم بر سر کشور است.»
این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: «این سایه فقط مربوط به سال 1404 و جنگ نیست. در سال 1403 هم اتفاقات سریالی رخ داد. این اتفاقات سایه‌ای سنگین‌تر انداختند. فعلا هیچ نوری از آرامش ژئوپولتیک نمی‌بینیم که این سایه را کنار بزند.» او گفت: «این سایه خیلی سنگین است. سرمایه‌گذار خارجی را می‌ترساند. حتی سرمایه‌گذار ایرانی را نیز آزرده می‌کند.»
بازار سهام ایران ارزان است
الیاس کردی افزود: «در هفته‌های گذشته بارها شنیدم که خارجی‌ها دلشان می‌خواهد در ایران سرمایه‌گذاری کنند. دلیلش خیلی ساده است. بازار سهام ما به شدت ارزان است.» او ادامه داد: «اگر بورس ایران را با کشورهای منطقه مقایسه کنید، حتی کشورهایی که صنعتی نیستند، باز هم ما ارزان‌ترین هستیم. انگار در حراج پایان فصل هستیم. برچسب «حراجی» به کل بازار سرمایه ایران خورده است.»
ریسک‌های سیستماتیک بسیار زیاد است
این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: «اگر بخواهیم صادق باشیم، باید چند واقعیت را بپذیریم. ریسک‌های سیستماتیک بسیار زیاد است. رشد اقتصادی نداریم. دارایی‌ها فرسوده‌اند. استهلاک بسیار بالاست.»
فکر کردن به اینکه «سهام ارزان یعنی حتما باید بخریم» اشتباه است
الیاس کردی گفت: «با این حال، همه می‌گویند بازار سهام ایران یکی از ارزان‌ترین بازارهای دنیاست. واقعا هم همین‌طور است. این را نه فقط ما، بلکه همه تحلیل‌گران بین‌المللی می‌گویند.» او افزود: «اما این ارزانی بی‌دلیل نیست. هر چیز ارزان، دلیلی برای ارزانی‌اش دارد. فکر کردن به اینکه «ارزان یعنی حتما باید بخریم» اشتباه است.»
بازار سرمایه قابلیت سود دلاری 40 تا 80 درصدی را دارد
الیاس کردی ادامه داد: «این روزها دیگر بحث نرخ بهره یا نرخ خوراک یا دلار توافقی نیست. فقط یک چیز مهم است. اگر همین امروز سایه ریسک‌ها برداشته شود، بورس ایران 40 تا 50 درصد رشد دلاری می‌کند. نه فقط بورس، بلکه کل اقتصاد ایران همین ظرفیت را دارد.»
او تاکید کرد: «وقتی ریالی حرف می‌زنیم، شاید جذاب نباشد. اما 40 -50 درصد سود دلاری حرف دیگری است. برخی سهم‌ها حتی 70 -80 درصد پتانسیل رشد دلاری دارند. اقتصاد ایران حتی می‌تواند بیشتر از این هم رشد کند.»
ریسک‌های سیستماتیک آینده همه بازارهای ایران را تعیین می‌کند
الیاس کردی در پایان گفت: «ریسک‌های سیستماتیک آینده همه بازارهای ایران را تعیین می‌کند. برای سرمایه‌گذاران خارجی هم هنوز راه مشخصی باز نکرده‌ایم. باید پنل‌های ساده و راحتی بسازیم تا آن‌ها بدون دردسر بتوانند وارد بازار شوند.»