لبنیات در آستانه بحران: صادرات یا نجات؟
صنعت لبنیات کشور در کلافی پیچیده از چالش‌های درهم‌تنیده گرفتار شده است. در چنین وضعیتی، هر راه‌حل خود به بحرانی تازه بدل می‌شود.
از یک‌سو، جهش هزینه‌های تولید، از قیمت شیر خام و مواد بسته‌بندی گرفته تا مشکلات تأمین انرژی و … کارخانه‌ها را در تنگنای شدید قرار داده و افزایش قیمت محصولات را به تنها راه ادامه حیات تبدیل کرده است.
این افزایش قیمت در سوی دیگر معادله، به دیوار سخت کاهش قدرت خرید مردم برخورد می‌کند و بازار داخلی را به رکودی عمیق می‌کشاند. رکودی که به طور متناقض به رشد صادرات منجر می‌شود، چراکه تولیدکنندگان برای فرار از ورشکستگی، بازارهای خارجی را جایگزین سفره کوچک‌شده مصرف‌کنندگان داخلی می‌کنند.
صادرات فرآورده‌های لبنی از مرز ۲ میلیون تن عبور کرد
آن‌گونه که محمد ابراهیم حسن‌نژاد، معاون وزیر جهاد کشاورزی، درباره میزان تولید شیر خام و میزان صادرات فرآورده‌های لبنی اظهار کرده، در حال حاضر ۱۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تن شیر در کشور تولید می‌شود. همچنین، بیش از دو میلیون و ۵۰۰ هزار تن از انواع فرآورده‌های لبنی کشور هم صادر می‌شود.
اکنون پرسش اساسی این است که آیا این رشد صادرات، نشانه‌ای از توانمندی و فتح بازارهای تازه است؟ ناترازی انرژی تا چه حد می‌تواند بر کارخانه‌های تولید لبنیات تأثیر بگذارد؟
بعد از تغییر نرخ شیر خام، مصوبه‌ای برای افزایش قیمت انواع لبنیات ابلاغ نشد / کارخانه‌ها نمی‌توانند محصول خود را با قیمت پایین‌تری عرضه کنند
علی‌احسان ظفری، رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه فرآورده‌های لبنی، درباره وضعیت قیمت انواع لبنیات در بازار توضیح داد: بعد از تغییر نرخ شیر خام، مصوبه‌ای برای افزایش قیمت انواع لبنیات ابلاغ نشد، اما قیمت‌ها تا حدی افزایش پیدا کرده‌اند.
او گفت: قیمت شیر خام، به‌عنوان ماده اولیه تولید انواع لبنیات، افزایش یافته است. از طرفی، هزینه مواد بسته‌بندی محصولات لبنی، هزینه حمل‌ونقل، هزینه‌های تأمین انرژی و … رشد چشمگیری پیدا کرده است.
او تأکید کرد: با توجه به افزایش قیمت تمام عامل‌های تولید، کارخانه‌ها نمی‌توانند محصول خود را با نرخ پایین‌تری عرضه کنند.
افزلیش قیمت‌ها به دلیل تصمیم‌های غیرکارشناسی دولت است
ظفری با اشاره به تصمیم کارخانه‌ها برای افزایش قیمت لبنیات عنوان کرد: شاید قیمت بعضی اقلام لبنی افزایش پیدا کرده باشد، اما این افزایش قیمت‌ها به دلیل تصمیم‌های غیر کارشناسی دولت اعمال شده است.
این فعال صنفی یادآور شد: در چنین تصمیم‌هایی، باید تمام حلقه‌های زنجیره اعم از تولیدکننده علوفه، تولیدکننده شیر خام، تولیدکننده محصولات لبنی، توزیع‌کننده محصولات لبنی و مصرف‌کننده، در نظر گرفته شوند. عواملی نظیر حامل‌های انرژی، حمل‌ونقل و … هم بخشی از متغیرها محسوب می‌شوند.
کارخانه‌های تولید لبنیات از ناترازی برق آسیب می‌بینند / میزان خسارت یکی از کارخانه‌ها از مرز ۴ میلیارد تومان عبور کرد
رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه فرآورده‌های لبنی درباره تأثیر ناترازی انرژی بر کارخانه‌های تولید لبنیات تشریح کرد: کارخانه‌های زیادی از ناترازی انرژی آسیب دیده‌اند. به عنوان نمونه، یکی از کارخانه‌های تولیدکننده لبنیات در اثر قطعی برق، چهار میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان خسارت دید. هرچند، چنین مشکلاتی به اداره برق، استانداری و نهادهای مربوطه اطلاع داده شده، اما توجهی به میزان خسارت کارخانه‌ها نمی‌شود.
او افزود: زمانی که برق یک کارخانه، به‌ویژه برق کارخانه‌های تولیدکننده لبنیات، قطع می‌شود، به دلیل تغییر ولتاژ برق، بسیاری از دستگاه آسیب می‌بینند و به دلیل همین آسیب‌ها، از مدار تولید خارج می‌شوند. از طرفی، خاموشی برنامه‌ریزی شده هم باعث کاهش تولید می‌شود.
این فعال صنفی یادآور شد که باید جلوی اتلاف انرژی و فعالیت غیر مجاز ماینرها گرفته شود تا تولید ادامه پیدا کند.
صادرات به دلیل کاهش قدرت خرید مردم رشد کرد / میزان تولید شیر خام برای کشوری با حدود ۹۰ میلیون جمعیت کافی نیست
ظفری با اشاره به رشد دو میلیون و ۵۰۰ هزار تنی صادرات فرآورده‌های لبنی عنوان کرد: این صادرات به دلیل کاهش قدرت خرید مردم انجام شده است. زیرا به دلیل کاهش قدرت خرید مردم، واحدهای تولیدی هم بحشی از محصول خود را صادر می‌کنند.
او افزود: بیش از اعلام هر آماری، باید به آمار سرانه مصرف توجه شود. از طرفی، آن‌طور که معاون وزیر جهاد کشاورزی اعلام کرده، ۱۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تن شیر خام در کشور تولید و دو میلیون و ۵۰۰ هزار تن از فرآورده‌های لبنی صادر می‌شود.
او عنوان کرد: این دو میلیون و ۵۰۰ هزار تن مربوط به آمار صادرات شیر خام است و حدود پنج میلیون تن از شیر خام هم به شیر خشک و چربی تبدیل شده و سپس صادر می‌شود و تنها حدود هفت میلیون و ۵۰۰ تن شیر خام باقی می‌ماند و حتی یک میلیون تن از این مقدار هم صرف مصارف دام می‌شود. بنابراین، حدود چهار میلیون شیر خام باقی می‌ماند که برای کشوری با حدود ۹۰ میلیون جمعیت کافی نیست. زیرا سرانه مصرف هر نفر به ۵۰ کیلوگرم در سال رسیده است.
صنعت لبنیات به دلیل عدم مدیریت صحیح در معرض آسیب قرار دارد
ظفری با اشاره به مشکلات صنعت یادآور شد: این صنعت به دلیل عدم مدیریت صحیح در معرض آسیب قرار دارد. از طرفی، بحث حامل‌های انرژی هم یک معضل بزرگ برای تولید است. همچنین به دلیل وضعیت موجود، قدرت خرید مردم کاهش یافته و این باعث شده نبض تولید کند شود. بنابراین، نباید برای رشد صادرات خوشحال بود، چون این رشد ناشی از کاهش سرانه مصرف است.
بر اساس این گزارش، واقعیت آن است که تداوم این چرخه معیوب، نه‌تنها صنعت لبنیات را از مسیر توسعه پایدار دور می‌کند، بلکه امنیت غذایی جامعه را نیز به خطر می‌اندازد.
سیاست‌گذاری‌های مقطعی و تصمیم‌های نادرست در حوزه قیمت‌گذاری و حمایت از تولیدکننده، عملاً به تعمیق بحران منجر شده است. بحرانی که در آن، تولیدکننده در جست‌وجوی بقای اقتصادی به سمت صادرات سوق داده می‌شود و مصرف‌کننده داخلی، اصلی‌ترین بازنده میدان باقی می‌ماند.
اگر اصلاحات ساختاری در نظام تولید، توزیع و حمایت‌های دولتی صورت نگیرد، آینده این صنعت بیش از آنکه به چشم‌اندازی روشن شباهت داشته باشد، به مسیری فرسایشی و نگران‌کننده تبدیل می‌شود.