بازار برنج در تب گرانی/ کدام شرکت‌ها تعادل بازار را بر هم ریختند؟
به گزارش تجارت نیوز، بازار برنج ایران پیش از آغاز فصل برداشت، با افزایش قابل توجه قیمت رو‌به‌رو شده و بهای برنج‌های باقی‌مانده از سال گذشته پیش از عرضه محصول نو تا سقف دو برابر افزایش داشته است.
این التهاب در حالی رخ می‌دهد که از یک سو گمانه‌زنی‌ها درباره نقش‌آفرینی شرکت‌های بزرگ در خرید انبوه، احتکار و کنترل عرضه برای افزایش سود قوت گرفته و از سوی دیگر، ناکارآمدی سازوکار خرید تضمینی و عدم حمایت مؤثر دولت از کشاورزان، بازار را در برابر این نوسانات بی‌دفاع گذاشته است.
این وضعیت پیچیده، ضرورت بررسی عمیق‌تر عوامل برهم‌زننده تعادل در بازار این کالای استراتژیک و پیامدهای آن بر تولیدکننده و مصرف‌کننده را دوچندان می‌کند.
قیمت برنج روند صعودی پیدا کرد
حسن تقی‌زاده، رئیس اتحادیه برنج بابل، درباره وضعیت بازار برنج توضیح داد: عرضه برنج کشت سال جدید هنوز آغاز نشده، اما قیمت برنج موجود در بازار که مربوط به ذخایر سال گذشته است، با افزایش قابل توجهی مواجه شده و به دو برابر قیمت‌های پیشین رسیده است. به‌طور مثال، قیمت برنج طارم در محدوده ۲۰۰ هزار تومان به‌ازای هر کیلوگرم قرار دارد.
شرکت‌های زنجیره‌ای برنج را به‌صورت قطره‌چکانی به بازار عرضه می‌کنند
این فعال صنفی درباره علت افزایش قیمت برنج عنوان کرد: دلایل مختلفی برای افزایش قیمت برنج وجود دارد که ازجمله آن می‌توان به کمبود برنج ایرانی در بازار و وجود شرکت‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای اشاره کرد. به‌طور مثال، شرکت‌هایی نظیر کوروش، گلستان، طبیعت و … بازار را به دست گرفتند. چنین شرکت‌هایی برنج را خریداری کرده و آن را دپو می‌کنند. بعد از مدتی، برنج را به‌صورت قطره‌چکانی در بازار عرصه می‌کنند.
نرخ‌های خرید تضمینی ضمانت اجرایی ندارند
تقی‌زاده درباره وضعیت خرید تضمینی تصریح کرد: در ۱۰ تا ۱۵ سال اخیر، خرید تضمینی برنج انجام نشده است هرچند قیمت اعلام می‌شود، اما خریدی انجام نمی‌شود و قیمت‌ها ضمانت اجرایی ندارند.
رئیس اتحادیه برنج بابل درباره علت ضمانت اجرایی نداشتن نرخ‌های خرید تضمینی تشریح کرد: هرساله این قیمت‌ها اعلام می.شود، اما متولی پاسخگو برای این کار در نظر گرفته نمی‌شود. قیمت تضمینی زمانی اعتبار دارد که اگر قیمتی تعیین شد، خرید از کشاورز هم انجام شود.
وی ادامه داد: با وجود اعلام و تعیین قیمت‌ها، فقدان اعتبار اجرایی، کمبود انبار، نبود متولی پاسخگو و مهم‌تر از آن، عدم تخصیص بودجه لازم برای خرید محصول از کشاورزان، این قیمت‌گذاری را بی‌اثر کرده است.
او ضافه کرد: با وجود تعیین قیمت، وزارت کشاورزی، وزارت صمت و … هیچ پیگیری برای خرید تضمینی انجام نداده‌اند. از طرفی، درحال حاضر فقط این شرکت‌ها خریدار برنج هستند و تجار، بنکداران و … برنج خریداری نمی‌کنند. این امر باعث شده که بازار از حالت عرضه و تقاضا فاصله بگیرد.
روش شرکت های بزرگ برای کاهش قیمت برنج در فصل برداشت محصول چیست؟
این فعال صنفی درباره روش اصلی این شرکت‌ها برای کاهش‌قیمت برنج عنوان کرد: در حال حاضر قیمت‌ها بالاست، اما کشاورزان محصول خود را به فروش رسانده‌اند. همچنین، این شرکت‌ها در زمان برداشت محصول در ماه‌های مرداد و شهریور دست از خرید می‌کشند تا قیمت‌ها کاهش یابد.
براساس این گزارش، وضعیت فعلی بازار برنج با گرانی این محصول پیش از فصل برداشت، نشان‌دهنده ضعف نظارت و نبود یک برنامه عملی از سوی نهادهای مسئول، به‌ویژه وزارتخانه‌های کشاورزی و صمت است.
صحبت‌های فعالان صنفی تأیید می‌کند که اعلام قیمت خرید تضمینی بدون داشتن پول، انبار و یک متولی مشخص برای خرید واقعی از کشاورز، در عمل بی‌فایده بوده و بیش از یک دهه است که این سیاست حمایتی ضمانت اجرایی ندارد.
در این میان، به نظر می‌رسد برخی شرکت‌های بزرگ با استفاده از همین وضعیت با خرید و انبار کردن برنج، کنترل بازار را به دست گرفته‌اند. این شرایط نه‌تنها کشاورز را در زمان فروش محصول بی‌دفاع می‌گذارد، بلکه حالا با افزایش بی‌رویه قیمت برنج کهنه، فشار اصلی را بر دوش مصرف‌کننده نهایی گذاشته است. وضعیت فعلی بازار نیاز فوری به اقدام جدی و عملی از سوی دولت برای تنظیم بازار و حمایت واقعی از تولید و مصرف را نشان می‌دهد.