اعتراف پزشکیان به اخلال در صادرات نفت

 روند صادرات نفت ایران با بازگشت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، به کاخ سفید دچار تغییرات اساسی شده است. با اینکه مسئولان نفتی تلاش می‌کردند که بازگشت فشار حداکثری را بی‌اهمیت جلوه دهند، اما رئیس جمهوری ایران نظر دیگری دارد.

مسعود پزشکیان در جریان دفاع از عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، در جریان استیضاح وی در مجلس عنوان کرد: با تشدید تحریم‌های نفتی ایران از سوی ترامپ، بسیاری از کشتی‌های ایران در دریا دچار مشکل شدند. معلوم نیست چگونه باید نفت خود را تحویل بدهند؟

از زمان روی کار آمدن ترامپ تاکنون، وزارت امور خارجه و وزارت خزانه‌داری آمریکا، حداقل 22 نفر و 16 کشتی دخیل در روند صادرات نفت ایران را تحریم کرده‌اند. این موضوع منجر به اخلال در روند صادرات نفت شد. از سوی دیگر، بسیاری از محموله‌های نفتی ایران، تا زمان یافتن زمان مناسب برای پهلوگیری در بندرها یا انتقال کشتی به کشتی نفت، روی دریا ماندند.

افزایش ذخایر شناور ایران، موضوعی است که بسیاری از موسسات ردیاب نفت‌کش‌ها در جهان آن را تائید کرده‌اند. زمانی که یک کشور نفت خود را در نفتکش‌ها روی دریا ذخیره می‌کند، معمولاً به این خاطر است که یا امکان فروش فوری به دلیل تحریم‌ها را ندارد یا دنبال فرصت دیگری برای عرضه آن در بازار است. در شرایط کنونی، ایران به دنبال تحریم‌های متعدد نفتی، مجبور به افزایش ذخیره‌سازی شده است.

بر اساس گزارش تانکر ترکرز، در حال حاضر ۲۷۸ تانکر از این ناوگان هنوز تحت تحریم قرار نگرفته‌اند. درحالی‌که مجموع این ناوگان ۵۰۱ نفتکش را شامل می‌شود، ۱۱۷ مورد از آن‌ها با پرچم پاناما فعالیت می‌کنند. این آمار نشان می‌دهد بخش زیادی از این ناوگان قابل شناسایی است و در صورت تشدید تحریم‌ها، این نفتکش‌ها می‌توانند هدف محدودیت‌های جدید قرار بگیرند.

به عبارت دیگر، اگر شرایط کنونی ادامه پیدا کند و فشارهای تحریمی افزایش یابد، صادرات نفت ایران بیش از پیش چالش‌انگیز می‌شود و ذخایر شناور روی دریا افزایش می‌یابد.

این موضوعی است که ادامه صادرات نفت ایران را با مشکل مواجه می‌کند، چراکه اگر شرایط برای صادرات تسهیل نشود، ممکن است ذخایر شناور نفت ماه‌ها روی آب بمانند.

روند رو به رشد افزایش ذخایر شناور نفت

رویترز در گزارشی که در ۲۴ بهمن منتشر کرد، روند افزایشی ذخایر شناور نفتی ایران را بررسی کرد. این رسانه ادعا دارد که میزان نفت ذخیره‌شده ایران و روسیه روی نفتکش‌ها به بالاترین سطح خود در ماه‌های اخیر رسیده است.

تحریم‌های شدیدتر آمریکا که از اکتبر اعمال شده‌اند، موجب کاهش تعداد خریداران، کمبود نفتکش‌های قابل‌دسترسی برای تحویل محموله‌ها و در نتیجه افزایش قیمت نفت شده است. این تحریم‌ها تجارت نفت ایران و روسیه با مشتریان اصلی مانند چین و هند را مختل کرده است.

علاوه بر این، گروه بندری شاندونگ چین در ماه گذشته ورود نفتکش‌های تحریم‌شده را ممنوع کرد. موضوعی که روند تخلیه محموله‌های نفتی ایران و روسیه را دشوارتر ساخت. در نتیجه، با افزایش صادرات و کاهش تحویل نفت ایران به چین، ذخایر شناور نفت این کشور از ابتدای سال تاکنون بین ۱۰ میلیون تا ۲۰ میلیون بشکه افزایش یافته است.

با این حال، تخمین‌ها از حجم کل ذخایر شناور نفت ایران متفاوت است، زیرا تحلیل‌گران از روش‌های مختلفی برای ردیابی ناوگان نفتکش‌های سایه‌ای ایران استفاده می‌کنند.

طبق داده‌های موسسه کپلر، ذخایر شناور نفت ایران اکنون بیش از ۲۵ میلیون بشکه است که بالاترین میزان در یک سال گذشته محسوب می‌شود. حدود ۸۰ درصد این نفتکش‌ها در آب‌های سنگاپور و مالزی مستقر هستند.

در مقابل، برآورد موسسه ورتکسا نشان می‌دهد که حجم نفت خام و میعانات گازی ایران در ذخایر شناور تا پایان ژانویه به ۷۳.۱ میلیون بشکه رسیده است.

تکرار دوباره تجربه پیشین ریاست جمهوری ترامپ

در زمان خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، از توافق هسته‌ای برجام در سال ۲۰۱۸، میزان ذخایر نفتی ایران که روی نفتکش‌ها باقی مانده و بدون مشتری بودند، به‌طور چشمگیری افزایش یافت. در آن دوره، به دلیل بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه صادرات نفت ایران، فروش نفت کشور با مشکلات جدی مواجه شد و خریداران پیشین نفت ایران، خرید خود را متوقف کردند.

در نتیجه، ایران مجبور شد بخش قابل‌توجهی از نفت تولیدی خود را به‌صورت ذخایر شناور روی نفتکش‌ها نگه دارد. طبق گزارش‌ها، میزان این ذخایر در سال ۲۰۱۸ به حدود ۶۰ میلیون بشکه رسید که یکی از بالاترین سطح‌ها در تاریخ صادرات نفت ایران محسوب می‌شود.

با این حال، در سال‌های بعد و به‌ویژه در آگوست ۲۰۲۳، این میزان به نزدیک صفر کاهش یافت. دلیل اصلی این کاهش، بالارفتن خرید نفت ایران توسط پالایشگاه‌های کوچک چینی بود که برخلاف شرکت‌های بزرگ، کمتر در معرض تحریم‌های آمریکا قرار داشتند و از طریق روش‌های غیررسمی و شبکه ناوگان ارواح، محموله‌های نفتی ایران را دریافت می‌کردند.

این تغییرات نشان‌دهنده تاثیر مستقیم سیاست‌های تحریمی آمریکا بر روند صادرات نفت ایران و واکنش بازارهای بین‌المللی به این محدودیت‌هاست. با توجه به روی کار آمدن دوباره ترامپ و امضای فرمان فشار حداکثری، به نظر می‌رسد که صادرات نفت ایران بار دیگر با اخلال مواجه شده است. موضوعی که پزشکیان هم آن را مستقیما تائید کرد.

این در حالی است که وزیر نفت پس از بازگشت فشار حداکثری، این تئوری را شکست‌خورده و بی‌تاثیر بر صادرات نفت ایران دانست.

محسن پاک‌نژاد، در حاشیه نشست هفتگی هیات دولت با حضور در جمع خبرنگاران گفت: ایران برای هر شرایطی آمادگی دارد تا به اهداف برسد و در صورت ادامه یا لغو تحریم‌ها آمادگی مناسب وجود دارد. تمهیدات لازم درباره فشار حداکثری در نظر وزارت نفت است و این تئوری شکست‌خورده است.

با وجود بی‌تاثیر دانستن موضوع تحریم توسط نفتی‌ها، آمارهای بین‌المللی، مشخصا از ناامنی ذخایر نفتی ایران خبر داده‌اند. با بسته شدن بندر حیاتی چین به روی ایران و افزایش ذخیره‌سازی نفت شناور، همچنان مشخص نیست که ایران بتواند نفت شناور در دریا را بفروشد.