تولید موبایل بومی به کجا رسید؟/ بازار موبایل در آستانه ممنوعیت واردات!
امروزه داشتن گوشی هوشمند برای هر فردی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بسیاری فعالیت‌های روزمره، کسب‌وکار‌ها و حتی بسیاری از سرگرمی‌ها به داشتن گوشی هوشمند وابسته شده‌اند. همین امر باعث شده تا بسیاری از کشور‌ها خواستار ورود به صنعت تولید موبایل بومی شوند. ایران هم یکی از کشور‌های مدعی تولید گوشی هوشمند است. بسیاری از برند‌های ایرانی نظیر جی ال ایکس، جی پلاس، داریا و ... از مدعیان تولید گوشی بومی هستند.
این طرح طی پنج سال گذشته توسط وزیران ارتباطات دولت‌های دوازدهم و سیزدهم، پیگیری شده است. حتی برای این امر امکانات مختلفی همچون زمین، سوله، منابع ارزی و ... هم اختصاص داده شده است. ایران حتی تلاش کرده تا به سیستم عامل بومی هم مجهز شود. این پروژه، بعد از فراخوان دعوت به همکاری وزارت ارتباطات از تولید‌کنندگان داخلی سیستم عامل تلفن همراه در پاییز 1401 رنگ پ بوی جدی‌تری هم به خود گرفت.
در حال حاضر هم در بازار ایران و هم در بسیاری از کشور‌های جهان، برند‌هایی همچون سامسونگ، شیائومی، اپل و ... بازار را به قبضه درآورده‌اند. اما آیا ایران با توجه به شرایط اقتصادی فعلی قابلیت تولید موبایل بومی دارد؟ آیا برند‌های ایرانی می‌توانند همچون برند‌های ذکرشده حرفی برای گفتن داشته باشند؟
در همین زمینه، نشست بررسی سیاست‌های دولت در زمینه داخلی‌سازی صنعت موبایل، 16 مرداد 1403، در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد. در این نشست رئیس کمیسیون صنعت اتاق ایران، نمایندگان معاونت علمی ریاست جمهوری و نایب رئیس انجمن موبایل، تبلت و لوازم جانبی حضور داشتند.
بهینه‌سازی منابع مدیرتی و مالی راهکاری برای حل چالش‌های اقتصادی
علیرضا کلاهی‌صمدی، رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی ایران، به چالش‌های جدی پیش‌روی اقتصاد کشور اشاره و اظهار کرد: برای خروج از شرایط فعلی اقتصاد کشور لازم است منابع محدود مدیریتی و مالی کشور به صورت بهینه و براساس اولویت‌های صحیح مورد استفاده قرار گیرند.
وی در این نشست با انتقاد از روند 60 ساله توسعه کشور عنوان کرد: به‌جای اتخاذ سیاست‌های صادرات‌محور، مسیر معکوس کشور‌هایی نظیر کره جنوبی و تایوان پیش گرفته شده است. بنابراین سیاست‌های جایگزین واردات دنبال شده‌است.
او با اشاره به عدم توسعه درست زنجیره‌های ارزش در صنعت بیان کرد: نتیجه این رویکرد صنعت غیر رقابت‌پذیر با بهره‌وری پایین بوده است.
ایران در صنایع مبتنی بر فناوری حرفی برای گفتن ندارد
رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی با اشاره به صنایع مبتنی بر فناوری تصریح کرد: در صنایعی که مبتنی بر فناوری هستند و تغییرات در آنها سریع و انقلابی اتفاق می‌افتد، مانند صنعت خودرو، ایران نمی‌تواند حرفی برای گفتن داشته باشد.
کلاهی همچنین ورود به هر صنعتی که صادرات‌محور نباشد را امری ناعاقلانه دانست و درباره وضعیت خودروسازی کشور تشریح کرد: ایران در صنعت خودروسازی و قطعه‌سازی حرفی برای گفتن ندارد. به طور مثال خودروهای آماده رانندگی به شارجه فرستاده می‌شوند. سپس توسط کارگران هندی مواردی همچون رینگ، سپر، لاستیک، و چراغ را از خودرو جدا می‌کنند و با کانتینر وارد کشور می‌شوند و در نهایت دوباره قطعات را متصل می‌کنند. بی‌شک در زمینه تولید گوشی بومی هم ایران همین مسیر را طی می‌کند.
بیراهه تولید با ممنوعیت واردات و اعمال تعرفه‌های غیرعادی
این فعال بخش خصوصی با اشاره به این موضوع که تولید داخلی با ممنوعیت واردات و اعمال تعرفه‌های غیرعادی به بیراهه خواهد رفت، تأکید کرد: ما با این نوع حمایت به‌عنوان حمایت از تولید داخلی مشکل داریم.
کلاهی صمدی بر لزوم بازنگری در نظام مشوق‌های تولید تأکید کرد و گفت: مشوق‌ها باید به‌جای تمرکز بر راه‌اندازی خط تولید، به تداوم تولید رقابت‌پذیر و صادراتی معطوف شوند.
تولید‌کننده ۱۰۰ درصدی در تولید هیچ کالایی وجود ندارد
افخمی، یکی از نمایندگان معاونت علمی ریاست جمهوری، با دفاع از راهبرد بومی‌سازی صنعت موبایل در کشور، عنوان کرد: تولید در این زمینه صرفا به مونتاژ محدود نمی‌شود. البته هیچ تولید‌کننده ۱۰۰ درصدی هم در هیچ کالایی وجود ندارد. بنابراین تمامی فعالان این عرصه می‌توانند براساس توانمندی‌های خود در زنجیره ارزش، خود را تولید‌کننده بدانند.
این مقام مسئول با اشاره به تجربه چین در نفوذ به زنجیره ارزش جهانی موبایل بیان کرد: نقطه شروع چین، مونتاژ و برندینگ بود که به تدریج به تولید برخی قطعات منجر شد. همچنین نظراتی مبنی بر لزوم افزایش تعرفه واردات یا آغاز کار از قطعه‌سازی همگی نادرست است.
گام‌های تولید موبایل بومی
افخمی به لزوم ایجاد دو یا سه ODM «تولید‌کننده طرح اصلی که محصولی را طراحی و تولید می‌کنند و در نتیجه توسط شرکت دیگر برای فروش، با نام دیگری عرضه می‌شود» اشاره کرد و گفت: اولین گام برای تولید گوشی بومی، برندسازی است. این گوشی‌ها تولید شرکت‌های خارجی هستند ولی با نام برند ایرانی در بازار ایران عرضه می‌شوند. این امر موجب صرفه‌جویی ارزی 20 درصدی خواهد شد.
وی افزود: بعد از اولین گام، گام دوم سرهم‌بندی قطعات نیمه کامل«SKD» و قطعات کاملا منفصل از هم «CKD» است. برای SKD به حدود 16 دانش مختلف مورد نیاز است. برای CKD هم تیراژی بین 300 هزار تا 700 هزار دستگاه مورد نیاز است. البته در این مرحله نیز 24 دانش باید احصا شود.
وی همچنین بر اهمیت طراحی در افق دوساله تأکید کرد و اظهار داشت: برای این مرحله به یک تیراژ نیاز است. افخمی در پایان خاطرنشان کرد که مرحله نهایی قطعه‌سازی است که باید در افق پنج ساله به آن توجه شود.
چه میزان منابع برای تولید گوشی بومی در نظر گرفته شده است؟
احمدزاده هم به‌عنوان یکی دیگر از نمایندگان معاونت علمی ریاست جمهوری، درباره سیاست این نهاد در راستای تولید موبایل بومی بیان کرد: درباره ارقامی که برای تولید گوشی بومی تخصیص داده شده، باید گفت که این اعداد و ارقام صحیح نیست. در واقع حداکثر 200 تا 300 میلیون تومان منابع در نظر گرفته شده است.
تولید باید صادرات‌محور باشد
حبیب‌الله اسدی، نایب‌رئیس انجمن موبایل، تبلت و لوازم جانبی ایران، درباره حمایت از تولید داخلی توضیح داد: باید از تولید با کیفیت داخلی حمایت شود؛ تولید باید صادرات‌محور باشد و نباید باعث محدودیت و انحصار شود.
یکی دیگر از اعضای این انجمن درباره مطالبات این انجمن گفت: درحال حاضر گوشی‌های آیفون به ارزش 900 میلیون دلار وارد کشور شده است. مطالبه اصلی این قشر این است که بدانند تولید یعنی چه؟ این موضوع برای این انجمن روشن نیست. از طرفی تا به حال به 30 شرکت مجوز داده شده چه‌طور گفته می‌شود که می‌توان با سه شرکت کار‌ها را پیش برد؟
براساس این گزارش، صنعت تولید گوشی بومی در ایران با چالش‌های زیادی مواجه است. ولی با وجود این چالش‌ها می‌تواند مسیر پیشرفت خود را با بازنگری در سیاست‌های حمایتی و توجه به زنجیره‌های ارزش طی کند. پیشنهادات کارشناسان شامل برندسازی، توسعه تدریجی فرآیندهای تولیدی از مونتاژ تا طراحی و قطعه‌سازی، و تمرکز بر تولید صادرات‌محور است که به ایجاد یک اکوسیستم رقابت‌پذیر و کارآمد کمک خواهد کرد. همچنین، نیاز به شفاف‌سازی در تخصیص منابع و تعریف مفهوم دقیق تولید وجود دارد. تا از محدودیت، انحصار و حتی استفاده نادرست از منابع ارزی کشور کمک شود. بنابراین و طبق گفته کارشناسان، ایران در صنایعی که لب فناوری هستند و تغییرات در آن سریع و انقلابی پیش می‌رود، حرفی برای گفتن ندارد. در واقع ایران راهی طولانی برای رسیدن به چنین هدف‌هایی پیش‌رو دارد.
