دو پیش‌بینی مهم کارشناسان بورسی از افق بازار سرمایه
بازار سهام در دومین روز معاملاتی هفته توانست رکورد جدیدی را ثبت کند و شاخص کل، با رشد ۶۵هزار واحدی، به بالای ۳میلیون و ۷۷هزار واحد رسید. یکی از دغدغه‌‌‌های مهم فعلی فعالان بازار سهام، پیش‌بینی و تصور چشم‌‌‌انداز آتی بازار با ارزیابی وضعیت قراردادهای اختیار و بازار مشتقه است. در این گزارش به ارزیابی وضعیت بازار خواهیم پرداخت.
رفتار هیجانی تازه‌‌‌واردان
سلمان یزدانی، کارشناس بازار سرمایه، به ارزیابی وضعیت بازار مشتقه پرداخت و گفت: در حال حاضر بازار مشتقه در ایران دچار همبستگی شدید با بازار سهام شده است. دلیل اصلی این موضوع، کم‌‌‌تجربگی یا تعداد نه‌‌‌چندان زیاد فعالان حرفه‌‌‌ای در این بازار است. به همین خاطر، زمانی که بازار سهام دچار افت می‌شود، معاملات در بازار مشتقه نیز پایداری خود را از دست می‌دهد. از سوی دیگر، با رشد بازار سهام، تعداد زیادی از فعالان تازه‌‌‌وارد وارد بازار مشتقه میشوند، اما در زمان افت‌‌‌ها، به‌‌‌سرعت از بازار خارج میشوند.
وی افزود: این وضعیت در سایر کشورهای جهان متفاوت است. معمولا در بازارهای جهانی، بازار مشتقه روندی نسبتا پایدار و بلندمدت به سمت صعود دارد. در ایران نیز این روند تا حدی در گذشته برقرار بود، اما از زمانی که فعالان جدید با این بازار آشنا شدند، شرایط تغییر کرده است. به‌‌‌محض اینکه بازار سهام رونق می‌گیرد، ارزش معاملات در بازار مشتقه نیز جهش قابلتوجهی پیدا می‌کند.
این کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: به‌‌‌عنوان مثال، در روزهای اخیر، فقط پریمیوم معاملات به بالای ۷۰۰ تا ۸۰۰میلیارد تومان رسیده که از نظر ارزش مفهومی، حدود ۴ تا ۵هزار میلیارد تومان (همت) می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که باید در چنین روزهایی انتظار رفتارهای هیجانی زیادی را داشته باشیم.
یزدانی ادامه داد: در چنین شرایطی نمی‌‌‌توان از بازار مشتقه برای پیش‌بینی چشم‌‌‌انداز بازار سهام استفاده کرد. دلیل این امر آن است که بخش عمده فعالان این بازار یا تازه‌‌‌وارد هستند یا تجربه کافی ندارند و اکثرا هم به‌‌‌صورت خرید نیکد کال یا پوت وارد بازار میشوند. کمتر کسی به‌‌‌صورت حرفه‌‌‌ای از استراتژی‌‌‌های پوشش ریسک استفاده می‌کند و اغلب قیمت‌ها به‌‌‌سرعت از ارزش ذاتی خود فاصله می‌‌‌گیرند.
وی اضافه کرد: برای مثال، در اولین روزی که صف خرید در بازار سهام شکل گرفت (روز شنبه هفته گذشته)، ارزش بازار آپشن‌‌‌ها به‌‌‌طور قابلتوجهی افزایش یافت و قیمت برخی از آپشن‌‌‌ها طی فقط یک‌ساعت تا ۵۰درصد رشد داشت. اما همان روز بسیاری از آنها دچار تخلیه حباب شدند. برای اولین بار بود که دیده می‌‌‌شد در یک روز که بازار سهام در وضعیت قفل صف خرید قرار دارد، آپشن‌‌‌ها تا ۷۰درصد رشد کرده و سپس ۲۰ تا ۳۰درصد افت کنند.
وی افزود: نکته جالب‌‌‌تر اینکه بسیاری از این آپشن‌‌‌ها در روزهای بعد، با وجود تداوم صف‌‌‌های خرید در بازار سهام، دیگر افزایش قیمتی را تجربه نکردند؛ چرا که در همان روز اول، سقف قیمتی خود را تجربه کرده بودند. اگر بخواهم جمع‌‌‌بندی کنم، واقعیت این است که در حال حاضر چشم‌‌‌انداز بازار سهام را نمی‌‌‌توان براساس شاخص‌‌‌های بنیادی یا تحلیل‌‌‌های اقتصادی کلان ارزیابی کرد.
تنها عاملی که فعلا بازار را به سمت بالا یا پایین هدایت می‌کند، تغییرات مرتبط با فضای سیاسی و به‌‌‌ویژه خوش‌بینی یا بدبینی نسبت به مذاکرات است. به عبارت دیگر، با انتشار یک خبر، ممکن است بازار از صف فروش به صف خرید تغییر وضعیت دهد و حتی بازار آتی سکه نیز از صف خرید به صف فروش حرکت کند. بنابراین، تحلیل من در شرایط فعلی این است که بهتر است صرفا تحولات مربوط به مذاکرات را پیگیری کنید و بازار مشتقه را تنها به‌‌‌عنوان ابزاری برای پوشش ریسک در نظر بگیرید. در چنین فضایی استفاده از استراتژی‌‌‌های کم‌‌‌ریسک‌‌‌تر مانند کاورد‌کال، پروتکتیو پوت یا حتی استراتژی‌‌‌های نوسان دوطرفه نظیر لانگ‌استرادل توصیه می‌شود.
این دیدگاه من در شرایط کنونی بازار است و ترجیح می‌‌‌دهم وارد پیش‌بینی‌‌‌های قطعی نشوم. به‌‌‌نظر من، در بازه زمانی یک تا دوماهه، هیچ تحلیلی در خصوص سکه، طلا یا سهام از پایداری لازم برخوردار نیست. اما اگر بحث چشم‌‌‌انداز بلندمدت مطرح باشد، طبیعتا می‌‌‌توان انتظار رشد نسبی در بازارهای ارز، طلا و سهام را داشت که در این شرایط، بازار آپشن برای تحلیل چنین چشم‌‌‌اندازی مناسب نیست.
موتور اصلی رشد اختیار معامله‌‌‌ها
عرفان کاظم‌‌‌زاده، کارشناس بازار سرمایه، به ارزیابی شرایط وضعیت بازار مشتقه و اختیار معامله‌‌‌ها پرداخت و گفت: در یک‌سال گذشته بازار مشتقه حضور موثرتری نسبت به سال‌های قبل داشته و فضای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را عوض کرده است. نسبت ارزش معاملات بازار آپشن به ارزش معاملات خرد بازار از حدود یک‌‌درصد در ابتدای سال ۱۴۰۳ به حدود ۱۰درصد در حال حاضر رسیده است. لازم به ذکر است، این اتفاق در حالی افتاده که نماد خودرو بیش از یک‌ماه است که بسته است و باز شدن آن عمق ویژه‌ای به بازار خواهد داد. این موضوع نه‌تنها نشان‌‌‌دهنده توسعه بازار سرمایه ایران از منظر ابعاد ابزارهای بازار سرمایه است، بلکه بر توسعه علمی و فرهنگی این ابزارها در دل فعالان بازار سرمایه نیز دلالت می‌کند.
وی افزود: با شروع سال جدید و آغاز مذاکرات ایران و آمریکا و به طور کلی مثبت شدن انتظارات نسبت به آینده، موج خوش‌بینی در بین فعالان بازار آپشن به راه افتاده است. نکته مهم دیگر این است که با وجود این ابزار و رشد فعلی بازار بسیاری از نگرانی‌ها در مورد تکرار مجدد اتفاقات سال ۱۳۹۹ رفع شده است. فی‌الحال، بازار آپشن پیش‌بینی خود را در مورد آینده با قیمت پریمیوم‌‌‌ها و نرخ‌ها تشریح می‌کند. این پریمیوم‌‌‌ها و نرخ‌ها در حال حاضر بیانگر خوش‌بینی نسبت به اتفاقات پیش‌‌‌روست که مهم‌ترین نشانه آن، افزایش فاحش نرخ استراتژی‌‌‌های پرکاربرد بازار آپشن نسبت به شش‌ماه قبل است که همین امر نشانگر رشد سطح نوسان‌‌‌پذیری ضمنی قراردادها در نمادهای مختلف است.
کاظم‌‌‌زاده افزود: نکته مهم قابل استنتاج دیگر از بازار این است که فعالان بازار آپشن احتیاط بیشتری نسبت به قراردادهای اختیار معامله نمادهای بانکی اتخاذ کرده‌‌‌اند؛ به این ترتیب که این نمادها نسبت به سایر نمادها مثل صندوق‌های اهرمی هیجان کمتری را تجربه می‌کنند. در حال حاضر به سبب ارزش معاملات بالای نماد «اهرم» و زنجیره قراردادهای آن، این قراردادها بسیار پرهیجان معامله میشوند که این موضوع هم می‌‌‌تواند سبب ریسک مضاعف باشد و اگر برنامه‌‌‌ای برای کنترل ریسک آن نباشد، باز هم می‌‌‌تواند سودهای قابلتوجهی را با فرض رشد بازار سهام بسازد که امکان کسب آن بازدهی در خود نماد میسر نیست.