سفر بورس: خروج سرمایه و احتیاط در عرصه معاملات
با نگاهی به وضعیت پیچیده و دوگانه بورس تهران می‌توان دریافت که صعودهای اخیر شاخص کل بیش از آنکه تحت‌تاثیر خط و خطوط تکنیکال باشد، عمدتا به دلیل حمایت‌هایی بوده که توسط سیاستگذاران از بازار انجام شده است. از این‌رو نتیجه‌ای مطلوب برای آزمون احیای اعتماد سرمایه‌گذاران در میانه تلاطم‌های کنونی به شمار نمی‌آید. 15 روز از فرود چتر حمایتی بر سر بورس تهران می‌گذرد. طی این مدت بازار سرمایه روزهای صعودی فراوانی را پشت سرگذاشته این در حالی است که پرونده خروج پول همچنان باز است. موضوعی که از تردید و هراس نهفته در رفتار معامله‌گران حکایت می‌کند. طی مدت یاد شده حدود 13میلیارد تومان پول حقیقی از گردونه معاملات خارج شده است. این وضعیت در روز گذشته نیز مجددا تکرار شد تا خروج پول بعد از مشوق‌های حمایتی ادامه یابد.
شرایطی که حتی ممکن است منجر به توقف جدی روند صعودی شاخص‌ها شود. همان‌طور که در معاملات روز گذشته بازار سهام نیز مشاهده کردیم هر سه شاخص اصلی این بازار در مسیر نزولی حرکت کردند تا اما و اگرهای صعود بورس ادامه یابد. بورس بعد از حمایت‌های اخیر حدود 5 درصد بازدهی کسب کرده اما رفت و برگشت‌های روزهای اخیر شاخص‌های سهامی به نوعی از شرایط متزلزل این بازار خبر می‌دهند.
تجربه سال‌های اخیر نیز نشان می‌دهد؛ هرگاه بورس به سمت ریزش مستمر حرکت کرده و صدای اعتراض سهامداران در قالب فروش و خروج پول بلند شده، سیاستگذار بازار سرمایه دست به اقدامات حمایتی زده است. در نتیجه با توجه به اینکه چنین حمایت‌هایی به‌صورت موقت در دستور کار قرار می‌گیرد؛ نرخ برخی سهام برای مدتی محدود ممکن است اندکی بالا رود و منجر به ایجاد فرصت فروش یا نوسان‌گیری برای برخی سرمایه‌گذاران شود. درنهایت نیز با توجه به ماهیت ذاتا ناپایدار این اقدامات، دوباره شرایط به حالت قبل بازگشته و سایه کاهش و رکود بر سر بازار گسترده شده است. از همین منظر قابل پیش‌بینی بود که حمایت‌ها اثرات کوتاه‌مدت و مقطعی را برجای بگذارند.
نگاه‌ها به ریسک‌ها
وضعیت این روزهای بازار سرمایه انعکاسی از بیم و امیدهاست؛ جایی که شاخص‌های سهامی رشد می‌کنند، اما از سویی رفتار محتاطانه معامله‌گران نیز در حال تشدید است. اما آیا راه‌حلی وجود دارد که ضمن حفظ روند صعودی بورس، جلوی خروج پول سهامداران خرد گرفته شود؟ براساس اظهارات کارشناسی تعدد ریسک‌های سیستماتیک بی‌گمان مانع از حل این مساله دست‌کم در کوتاه‌مدت خواهد شد. به‌خصوص اینکه سرنوشت بازارها و معادلات پیچیده آنها به متغیرهای سیاسی و مذاکرات هسته‌ای کشور گره خورده است. در ماه‌های اخیر نیز به کرات مشاهده کردیم که چگونه اخبار سیاسی روند بازارها را دستخوش تغییرات جدی کرده است.
در حال حاضر نگاه معامله‌گران به سرنوشت مذاکرات احتمالی ایران دوخته شده است جایی که به طور مشخص آینده‌ای مبهم را رقم می‌زند. این ابهامات و سناریوهای گوناگون به ویژه در میان بازیگران خرد بازار سهام، باعث تقویت رفتارهای محافظه‌کارانه و فروش‌های هیجانی خواهد شد. تجربه نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران خرد که سهم بالایی از دادوستدهای روزانه را به خود اختصاص می‌دهند، معمولا نسبت به اخبار و تحولات دچار بیش‌واکنشی شده و از ترس ریزش ارزش سهام خود به سرعت وارد فاز فروش می‌شوند.
همین امر خروج پول از بازار سهام در هفته‌های اخیر شدت بخشید. این وضعیت در حالی است که بازار سهام در سطوح ارزنده‌ای به سر می‌برد. با این حال محرک کنونی نتوانسته بر تردیدهای معامله‌گران فائق آید. فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه در مورد وضعیت این روزهای بازار سهام و خروج ادامه دارد پول به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: وضعیت بورس به‌گونه‌ای است که نباید از سهامدار خرد انتظار داشت به سمت خرید سهام و نگهداری آن رغبت نشان دهد. در مورد حمایت‌های انجام شده نیز با توجه به اقدام دیرهنگام سیاستگذار طبیعی بود که سهامداران حقیقی چشم‌انداز مثبتی نسبت به مشوق‌های حمایتی نتوانند ترسیم کنند. حمایت از بازار سرمایه باید در دو مقطع مجزا یکی قبل از وقوع حوادث و اتفاقات غیرمترقبه و دوم در زمان حادث شدن رخدادها انجام می‌شد. از سویی اقدامات حمایتی نباید به صورت مستقیم توسط دولت و بانک‌هایی که خود دچار ناترازی منابع هستند در دستور کار قرار می‌گرفت. به همین دلیل ملاحظه می‌کنیم که چگونه حمایت‌ها در نقش مسکن‌های موقتی به ایفای نقش پرداختند.
ارزیابی بازار
معاملات بورس تهران در نخستین روز هفته، باز هم با افزایش عرضه و تشدید فشار فروش از سوی بازیگران خرد بازار دنبال شد. شاخص کل که تا سه‌شنبه هفته گذشته و 9 روز معاملاتی متوالی، صعود کرده بود؛ از روز چهارشنبه متوقف شد. این وضعیت روز گذشته هم تکرار شد و نماگرهای سهامی برای دومین روز متوالی نتوانستند جامه سبز بر تن کنند. البته تاحدود قابل پیش‌بینی بود که بورس بعد از 9 روز صعود به مرور وارد فاز استراحت شود. به‌خصوص اینکه رشد ثبت شده اخیر(5 درصدی) زیر سایه حمایت سیاستگذاران به دست آمده بود. شنبه روز خوبی برای بورس‌بازان نبود. دماسنج اصلی بورس با کاهش 0.42درصدی (حدود 12 هزار واحد) همراه شد و به سطح 2میلیون و 825هزار واحد عقب‌نشینی کرد. شاخص هموزن نیز با ثبت کاهش 0.52 درصد، پرونده خود را در سطح 843 هزار واحد بست.
شاخص کل فرابورس نیز همسو با سایر شاخص‌ها با ثبت کاهش 0.33 درصدی یک روز منفی و نزولی را پشت‌سر گذاشت. اما نکته حائز اهمیت در این میان سریال تکراری خروج پول و بی‌رغبتی سهامداران در سمت خرید است. ابهامات پیرامون وضعیت متغیرهای اثرگذار بر روند بازار سرمایه سبب شده تا پول از بازار سهام خارج شود. روز گذشته نیز مجددا همین اتفاق رخ داد و هزار و 342میلیارد تومان پول حقیقی از گردونه دادوستدهای بازار سهام خارج شد. ارزش معاملات خرد نیز در روز شنبه با ثبت رقم 6 هزار و 547میلیارد تومانی، دستاوردی جز کاهش 7 درصدی در پی نداشت. همچنین 75 درصد از نمادهای بازار در بخش سرخ تابلوی معاملات ایستادند و تنها 25 درصد از نمادها در قسمت سبز تابلوی معاملات جای گرفتند. همچنین عملکرد شاخص هموزن نیز نشان می‌دهد وضعیت نمادهای کوچک‌تر به مراتب بدتر نمادهای بزرگ‌تر بوده است.
از سویی رصد جریان پول در میان گروه‌های بورسی نشان می‌دهد که در روز شنبه، به‌رغم وضعیت نزولی نماگرهای بورسی در برخی گروه‌ها از جمله نیروگاهی‌ها و لجستیک آبی ورود پول صورت گرفت. در طرف مقابل عمده گروه‌های بورسی بازار با خروج پول سنگین در روز شنبه همراه شدند. بیشترین میزان خروج پول حقیقی از بانکی‌ها صورت گرفت. از این صنعت 223میلیارد تومان پول حقیقی در معاملات روز شنبه خارج شد. پس از بانکی‌ها محصولات شیمیایی و فلزات اساسی با متوسط خروج پول بیش از 155میلیارد تومان در رتبه‌های دوم و سوم بالاترین میزان خروج حقیقی‌ها جای گرفتند.
از اواسط هفته گذشته اقبال حقیقی‌ها به صندوق‌های اهرمی بیشتر شد. همین امر موجب شد تا در جریان معاملات روز شنبه، با وجود جو غالب منفی در نماگرهای بورسی، صندوق‌های اهرمی با ورود پول 37میلیارد تومانی از سوی حقیقی‌ها همراه شوند. علاوه بر این، در صندوق‌های با درآمد ثابت نیز ورود پول به میزان 1.5همت را به نظاره نشستند. به این ترتیب توانستند در صدر جدول تراز پول حقیقی جای بگیرند.
بازگشایی ایران خودرو منتفی شد!
البته معاملات نخستین روز هفته بازار سهام با حواشی نیز همراه شد. شرکت خودروسازی سایپا در نیمه دوم معاملات روز گذشته پس از برگزاری مجمع عمومی عادی سالانه و عدم تقسیم سود، بدون دامنه نوسان بازگشایی شد. شرایط منفی بازار سهام موجب شد تا سایپا منفی باز شود. در نهایت ناظر بازار معاملات سایپا را ابطال کرد و بازگشایی را در نهایت منتفی اعلام کرد. همین امر موجب شد تا ناظر از بازگشایی نماد ایران خودرو نیز در روز گذشته منصرف شود. به‌رغم اخبار منتشر شده از ابتدای روز گذشته مبنی‌بر بازگشایی ایران خودرو، نماد مذکور در روز قبل بازگشایی نشد و این امر به روزهای دیگر موکول شد.
سیگنال نگران‌کننده
ارزش دلاری بازار سهام اکنون به 115میلیارد دلار رسیده که همچنان در محدوده آذرماه سال 98 قرار دارد. با وجود عرضه‌های اولیه بزرگ، ریسک بالای بورس تهران سبب شده است تا شاخص‌های سهامی در برابر رشد قیمت دلار عقب‌نشینی کنند. هرچند کاهش این شاخص آماری، بر ارزندگی بازار افزوده است، اما سیگنال نگران‌کننده‌ای نیز برای وضعیت اقتصادی کشور محسوب می‌شود. سیاستگذار بازار سرمایه برای بزرگ شدن بازار سهام باید ضمن کاهش ریسک‌های سیاسی، موانع و نگاه دستوری را در صنایع به حداقل برساند.
در همین حال دلار در بازار آزاد که معاملات پنج‌شنبه را در قیمت 88 هزار و 450 تومان به پایان رسانده بود؛ استارت معاملات هفته را در سطح 88 هزار و 800 تومان زد و در ادامه، قیمت دلار، با کاهش همراه شد و به پله‌های ابتدایی کانال 88 هزار تومان رسید.