آیا دلار به پایان خط رسیده است؟

از زمان بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، سرمایه‌گذاران آمریکایی یکی پس از دیگری دچار شوک شده‌اند؛ تا حدی که دیگر سخت می‌شود آن‌ها را تحت تاثیر قرار داد. تصمیماتی چون اعمال تعرفه ۵۰ درصدی بر مس یا تعرفه ۳۰ درصدی بر اتحادیه اروپا از سوی رئیس‌جمهور که پیش‌تر به سان بمب خبری محسوب می شد، این روزها صرفا موجب شده تا سرمایه گذاران با بی‌خیالی شانه بالا بیاندازند.

البته یک استثنای نادر در ۱۶ ژوئیه رخ داد، آن هم زمانی که ترامپ ظاهرا به برکناری جروم پاول، رئیس فدرال رزرو، فکر می‌کرد. با این حال، واکنش بازار نسبتا ملایم بود: بازده اوراق خزانه افزایش یافت و دلار سقوط کرد. ترامپ در نهایت از تصمیم خود عقب ‌نشست و شرایط دوباره به روال عادی بازگشت. روز بعد، بازار سهام آمریکا رکورد تاریخی جدیدی ثبت کرد.

وقتی سرمایه‌گذاران آمریکایی محتاط می‌شوند

اگرچه سرمایه‌گذاران تا حدودی به این هرج‌ومرج عادت کرده‌اند، اما به‌طور کامل چنین شرایطی را نادیده نمی‌گیرند. یکی از نشانه‌های نگرانی این است که از زمان آغاز به کار دولت دوم ترامپ، ارزش دلار در قیاس با سبدی از ارزهای کشورهای ثروتمند تقریبا ۱۰ درصد کاهش یافته؛ درست برخلاف پیش‌بینی اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری، که معتقد بود اعمال تعرفه باعث تقویت دلار خواهد شد؛ زیرا نیاز شرکت‌های آمریکایی به خرید ارز خارجی برای واردات کاهش می‌یابد.

از سیاست‌گذاری‌های ناگهانی در حوزه تعرفه گرفته تا کسری بودجه‌های سنگین، دلایل زیادی برای احتیاط سرمایه‌گذاران در خرید دارایی‌های آمریکایی وجود دارد. اما پرسش اصلی اینجاست: میزان این احتیاط چقدر است؟ یا به‌عبارت دیگر، سه ماه پس از «روز آزادی»، جایگاه آمریکا به‌عنوان محل امنی برای سرمایه‌گذاری تا چه حد آسیب دیده است؟

اختلاف نرخ بهره و نوسانات بازار

نگرانی‌ها از جایی آغاز می‌شود که به عامل اصلی نوسانات دلار نگاه می‌کنیم: مراد تفاوت نرخ بهره میان آمریکا و دیگر کشورها است. در بازارهای توسعه‌یافته، معمولا با افزایش نرخ بهره، ارزش ارز نیز بالا می‌رود؛ چرا که سرمایه‌گذاران خارجی به‌دنبال بازدهی بیشتر جذب آن ارز می‌شوند. اما این رابطه در ماه آوریل از هم گسست؛ زمانی که اعلام تعرفه‌های ترامپ باعث شد سرمایه‌گذاران از دارایی‌های آمریکایی خارج شوند، بازده اوراق خزانه جهش کرد و دلار سقوط کرد.

این الگو — حرکت معکوس نرخ ارز و بازده اوراق قرضه — معمولا در بازارهای نوظهور دیده می‌شود. چنین الگویی در بریتانیا نیز در سال ۲۰۲۲ مشاهده شد؛ زمانی که بودجه ارائه‌شده توسط لیز تراس، نخست‌وزیر، بحران مالی را در پی داشت. از ماه آوریل تاکنون، رابطه بین دلار و تفاوت نرخ بهره بار دیگر همسو شده است (به‌جز شوک اخیر درباره پاول). با این حال، دلار هنوز نتوانسته رکود ماه آوریل را جبران کند؛ گزاره‌ای که نشان‌دهنده کاهش ماندگار ارزش آن است. اگرچه فقط با در نظر گرفتن نرخ بهره نمی‌توان به ارزیابی کامل رسید — زیرا عواملی مانند رشد اقتصادی نسبی نیز در بلندمدت نقش دارند — اما شواهد موجود نشان می‌دهند که ترامپ به دلار آسیب زده است.

از دارایی امن تا دارایی ناپایدار

آن‌گونه که اکونومیست نوشته، یکی از ویژگی‌های سنتی دلار این است که در زمان نوسانات بازار سهام، ارزش آن افزایش می‌یابد؛ زیرا سرمایه‌گذاران به‌سمت دارایی‌های امن آمریکا هجوم می‌برند. اما این الگو در آوریل معکوس شد. شاخص VIX، که به‌عنوان معیار ترس سرمایه‌گذاران و نوسانات بازار سهام شناخته می‌شود، در حالی افزایش یافت که ارزش دلار سقوط کرد.

استیون کامین فعال در موسسه مطالعاتی «امریکن اینترپرایز» پیشنهاد داده که رابطه بین VIX و دلار — با کنترل سایر متغیرها مانند نرخ بهره — می‌تواند معیار مناسبی برای سنجش شکنندگی دلار باشد. استفاده از این معیار، لحظاتی را که سرمایه‌گذاران برخلاف هنجار تاریخی از دلار فاصله می‌گیرند، بهتر آشکار می‌کند.

معیار کامین نشان می‌دهد که پس از روز آزادی ترامپ، شکنندگی دلار افزایش یافته و طی هفته‌های بعد تشدید شده است. با این حال، در ادامه این شاخص به سطح پیش از مراسم تحلیف بازگشته و طی یک ماه گذشته در همان سطح باقی مانده است.

دلار زخمی شد!

به‌نظر می‌رسد که دلار زخمی شده، اما آسیب وارده فعلا چندان جدی نیست. برای بدتر شدن شرایط، احتمالا بحران جدی‌تری لازم است؛ بحرانی فراتر از نمایش‌های روزمره کاخ سفید که دیگر برای سرمایه‌گذاران تازگی ندارد. البته نقاط بحرانی بالقوه کم نیستند. اگر تهدیدات تعرفه‌ای اخیر رئیس‌جمهور در تاریخ ۱ اوت واقعا اجرایی شوند، نرخ موثر تعرفه‌ها در آمریکا به همان سطوح نگران‌کننده آوریل بازمی‌گردد. فشار سیاسی بر فدرال رزرو ممکن است از کنترل خارج شود.

با وجود تداوم ریاست ترامپ، همواره باید انتظار رخدادهای غیرمنتظره را داشت. تنها زمانی که طوفان بعدی از راه برسد، می‌توان به‌درستی ارزیابی کرد که دلار تا چه اندازه آسیب دیده است. اگر آشوب‌های سال ۲۰۲۵ نشانه‌ای قابل تامل باشد، سرمایه‌گذاران برای مواجهه با طوفان بعدی نباید زیاد منتظر بمانند.