بازگشت بورس به ریل صعود؟
بازار سهام اولین روز معاملاتی هفته را با افت قابل‌توجه بیش از ۶۰هزار واحد در شاخص‌کل و اصلاح ۱۳هزار‌واحدی در شاخص هموزن به پایان رساند. به‌نظر کارشناسان، دلایل اصلاح بازار در روز شنبه به ریسک‌های متعددی بازمی‌گردد که متوجه بازار سهام شده‌است، با این‌وجود با توجه به نزدیک‌شدن به فصل مجامع، بازگشت بورس به ریل صعود دور از انتظار نیست.
ابراهیم حاج‌‌‌‌‌‌‌‌احمدی، کارشناس بازار سرمایه به ارزیابی وضعیت بازار سهام پرداخت و گفت: در این مقطع زمانی، فعالان بازار بیش از هر چیز دیگری توجه خود را معطوف به جریان مذاکرات ایران و آمریکا کرده‌اند. در شرایطی که هنوز هیچ نتیجه قطعی از این مذاکرات حاصل نشده، این روزها بازار تحت‌تاثیر اخبار منفی، به‌ویژه با محوریت موضوع سرانجام حق غنی‌‌‌‌‌‌‌‌سازی اورانیوم توسط ایران، قرار گرفته‌است. به‌نوعی می‌توان گفت؛ بازار در حال پیشخور‌کردن احتمال بن‌‌‌‌‌‌‌‌بست در مذاکرات است. در چنین فضایی، بازار در هیجان و ترس به‌سر می‌‌‌‌‌‌‌‌برد؛ اما نباید فراموش کرد که همواره قیمت‌ها حول محور ارزش در نوسان هستند، بنابراین انتظار می‌رود پس از فروکش‌‌‌‌‌‌‌‌کردن هیجانات مقطعی، بازار مسیر منطقی‌‌‌‌‌‌‌‌تری را در پیش گیرد.
کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: از منظر بنیادی، بررسی روند تغییرات نسبت قیمت به درآمد بازار سهام(P/E) در سال‌جاری نشان می‌دهد این نسبت از محدوده ۷ مرتبه در پایان اردیبهشت سال‌گذشته، به حدود ۷.۳۸مرتبه در پایان اردیبهشت امسال رسیده‌است. در حال‌حاضر نیز نسبت P/E بازار روی عدد ۷.۶ قرار دارد. با نزدیک‌شدن به فصل مجامع و با توجه به تقسیم سود شرکت‌ها، انتظار می‌رود این نسبت به سطوح میانگین تاریخی خود نزدیک شود، از این‌رو به‌‌‌‌‌‌‌‌رغم رشد ۳۵درصدی شاخص‌کل در یک سال‌اخیر، همچنان از منظر سطح ارزندگی، ریسک قابل‌توجهی متوجه کلیت بازار نیست.
از سوی دیگر، نسبت قیمت به‌فروش شرکت‌ها(P/S) نیز اکنون‌برابر با ۱.۷۷ مرتبه است که زیر میانگین تاریخی خود قرار دارد. برای مقایسه، در آبان ۱۴۰۱، زمانی‌که شاخص‌کل در محدوده یک‌‌‌میلیون و ۲۵۰هزار واحد قرار داشت، نسبت P/S بازار ۱.۷ مرتبه بود. از منظر تاریخی نیز هرگاه این نسبت مهم ارزندگی به زیر سطح۲ مرتبه رسیده، بازار مستعد کف‌‌‌‌‌‌‌‌سازی و برگشت بوده‌است. بر این اساس، در صورت عدم‌بروز ریسک سیستماتیک جدید، سناریوی افت عمیق بازار از سطوح فعلی بسیار کمرنگ و بعید به‌نظر می‌رسد. حاج احمدی، به تاثیر تصمیمات اخذ شده در مورد صندوق‌های اهرمی در بازار پرداخت و گفت: اعلام کاهش ضریب اعتباری و تصمیم به اصلاح حباب صندوق‌های اهرمی، اگرچه از منظر مدیریت ریسک تصمیمی منطقی ارزیابی می‌شود، اما نحوه اطلاع‌‌‌‌‌‌‌‌رسانی و نبود زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌سازی مناسب برای فعالان بازار، باعث شد این تصمیم به شکل ناگهانی اجرا شده و فشار فروش سنگینی را ابتدا به صندوق‌های اهرمی و در ادامه به کلیت بازار وارد کند. نکته مهمی که باید مورد‌توجه قرار گیرد این است که یکسان‌بودن دامنه‌نوسان صندوق‌های اهرمی (که اساسا برای افراد ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌پذیر طراحی شده‌اند) با سایر نمادها، عملا فلسفه وجودی این صندوق‌ها را زیر سوال برده است، در نتیجه روزبه‌روز بر حباب منفی این صندوق‌ها افزوده شده‌است. از طرف دیگر، در صورتی‌که دامنه‌نوسان صندوق‌های اهرمی متناسب با ضرایب اهرمی آنها تنظیم شود، می‌تواند مجددا توجه بازار را به این ابزارها معطوف‌کرده و بخشی از نقدینگی را به سمت آنها هدایت کند، اما باید توجه داشت که این موضوع ممکن است باعث کاهش جریان نقدینگی در سایر بخش‌های بازار، به‌ویژه شرکت‌های کوچک و متوسط شود، بنابراین این موارد نیازمند اصلاح و بازنگری کارشناسی‌‌‌‌‌‌‌‌شده هستند؛ به‌‌‌‌‌‌‌‌گونه‌‌‌‌‌‌‌‌ای که برای تمامی ابعاد این موضوع، در زمان مناسب تدابیری اندیشیده شود. بدون‌تردید، در مقاطعی که سطح عدم‌قطعیت در بازار بالاست و تا زمانی‌که ارزش معاملات در سطوح بالا تثبیت نشده، هرگونه دستکاری یا تغییرات ناگهانی می‌تواند به‌‌‌‌‌‌‌‌منزله شوک‌‌‌‌‌‌‌‌درمانی تلقی شود و آثار سوء جدی بر کلیت بازار داشته‌باشد.
شاخص، حمایت خود را از دست داد
شروین ورجاوند، کارشناس بازار سرمایه به ارزیابی وضعیت بازار سهام پرداخت و گفت: متاسفانه شاخص‌کل، پس از حدود ۶ هفته نوسان در بالای محدوده ۳میلیون و ۸۶هزار واحد، روز شنبه، این محدوده حمایتی خود را از دست داد و یک گارد اصلاحی به سمت پایین به خود گرفت. در حال‌حاضر، محدوده‌های ۳میلیون تا ۲میلیون و ۹۵۱هزار واحد به‌عنوان اهداف کوتاه‌مدت شاخص‌کل مطرح هستند. باید منتظر ماند و دید آیا بازار به این سطوح واکنش نشان خواهد داد یا خیر. کارشناس بازار سرمایه به ریسک‌هایی اشاره کرد که بورس تهران با آن مواجه است؛ یکی از مهم‌ترین این ریسک‌ها، ترس بازار از عدم‌توافق در مذاکرات بین ایران و ایالات‌متحده آمریکا است. این مذاکرات گاهی روند مثبتی به خود می‌گیرد و گاهی نیز منفی، به‌ویژه در آخر هفته‌ای که گذشت، نگرانی و ترس از عدم‌توافق نه‌‌‌‌‌‌‌‌تنها در بازار سرمایه بلکه در کل جامعه احساس می‌شد. این جو منفی، به‌‌‌‌‌‌‌‌وضوح تاثیر خود را روی بازار سرمایه گذاشت و موجب شد که بازار یک گارد اصلاحی منفی به خود بگیرد.
از طرف دیگر، اصلاح حباب اهرمی و کاهش ضریب اعتباری نیز از عوامل موثر در وضعیت این روزهای بازار هستند. این موارد را نمی‌توان نادیده گرفت و به‌عنوان ریسک‌های مهم باید درنظر گرفت. اتفاق‌هایی که در برخی صنایع از جمله خودرو رخ می‌دهد نیز در این شرایط بی‌‌‌‌‌‌‌‌تاثیر نیست. تصمیمات ناگهانی و بعضا غیرمنتظره، به بی‌‌‌‌‌‌‌‌اعتمادی در بازار دامن می‌زند و در نتیجه، ترس و تردید را افزایش می‌دهد. این موارد، همگی عواملی هستند که شاخص را به سمت اصلاح سوق داده‌اند.
از سوی دیگر، نگاهی به بازارهای موازی همچون دلار و طلا نشان می‌دهد؛ این بازارها همچنان در محدوده‌های حمایتی و مقاومتی خود در حال نوسان هستند. برای مثال، تتر مدت‌هاست که در محدوده ۸۲ تا ۸۳هزار‌تومان در نوسان است و فعلا گارد اصلاحی آن رو به پایین است. این موضوع نشان می‌دهد؛ بازار ارز، حداقل در شرایط فعلی، شکست مذاکرات بین ایران و آمریکا را پیش‌فرض نگرفته‌است. این نکته می‌تواند نشانه‌‌‌‌‌‌‌‌ای مثبت تلقی شود، چراکه همچنان احتمال دستیابی به توافق وجود دارد.
دلار نیز وضعیت مشابهی دارد. طلا هم، با توجه به اصلاحاتی که در بازار جهانی صورت‌گرفته، فعلا روند نزولی دارد. این موارد به‌‌‌‌‌‌‌‌طور کلی، نشان‌دهنده آن است که حداقل امیدواری برای امضا و توافق بین ایران و آمریکا همچنان پابرجاست. در نهایت، باید گفت بازار سرمایه نیز در حال تجربه اصلاحاتی است، اما کف قیمتی بسیاری از این اصلاحات، می‌تواند فرصتی مناسب برای خریدهای بلندمدت و پُرسود برای سهامداران باشد.