رشد گزارش دهی تخلفات بورس در سال ۱۴۰۳
بنابر آخرین آمار اعلامی از سوی سازمان بورس تاکنون ۸ گزارشگر ناهنجاری با تصویب هیات مدیره این سازمان در مجموع بالغ بر ۷ و نیم میلیارد ریال پاداش دریافت کردهاند.
گزارش تخلفات که بهاره شفیع‌زاده سرپرست اداره دیده‌بان سلامت بازار سرمایه گفت: از ابتدای شروع به کار اداره اداره دیده‌بان سلامت بازار سرمایه (یکم دی ماه ۱۳۹۸) تاکنون گزارش‌های بسیاری در چهار حوزه بازار، ناشران، نهاد‌های مالی و فضای مجازی به اداره دیده‌بان سلامت بازار سرمایه ارسال شده است که تمام گزارش‌ها به صورت کامل و دقیق توسط همکاران مورد بررسی کارشناسی قرار گرفته است. این گزارشات در سال ۱۴۰۳ رشد قابل ملاحظه‌ای داشته است.
پرداخت پاداش به سوت‌زنان تخلفات بازار سرمایه
این مقام مسئول در پاسخ به این پرسش که به گزارشگران آیا پاداش پرداخت شده و چه میزان بوده است؟ بیان کرد: بله. بر اساس بند ۴ صورتجلسه شورای عالی محترم بورس مورخ ۱۳۹۸/۱۲/۰۶ «در راستای حمایت‌های حقوقی از گزارشگران و اعطای پاداش به ایشان؛ میزان پرداخت پاداش به فرد یا افراد گزارشگر، مبلغی بین ۱۰ تا ۳۰ درصد مبلغ اخذ شده از فرد یا افراد متخلف در پرونده تخلف یا فساد اعلام شده یا جلوگیری از ضرر و زیان متحمل نشده تا سقف ۲ میلیارد ریال (سالانه با توجه به نرخ تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی این رقم تعدیل گردد) تعیین گردد. همچنین سازمان بورس و اوراق بهادار و بورس‌های مربوطه مکلف شده‌اند تا نسبت به حمایت حقوقی از اشخاصی که تحت عنوان گزارش دهنده، اطلاعات خود را برای پیشگیری، کشف یا اثبات جرائم و تخلفات و همچنین شناسایی متخلف، در اختیار سازمان قرار می‌دهند اقدامات لازم از جمله اخذ وکیل و پرداخت هزینه وکالت و مشاوره به عمل آورند». در این خصوص مطابق دستورالعمل «حمایت و تشویق گزارشگران ناهنجاری در بازار سرمایه» هرگونه برداشت از صندوق حمایت و پرداخت به گزارشگران به‌عنوان پاداش، باید به تصویب هیأت مدیره سازمان برسد.
افزایش شفافیت با سوت زنی ناهنجاری‌ها
اما سوت زنی تخلفات بازار سرمایه چه اهمیتی دارد؟ در همین رابطه پیش از این محمد خبری زاده کارشناس بازار سرمایه گفته بود: به سبب سوت زنی و پاداشی که برای ایجاد انگیزه افراد برای گزارش تخلفات در نظر گرفته شده است، بخش‌های مختلف تلاش خواهند کرد علاوه بر عملکردی صحیح و مطلوب شفافیت‌های خود را نیز افزایش دهند که این افزایش شفافیت مستقیم به بازار سرمایه تزریق می‌شود.
او گفت: زمانی که گزارش‌ها ارسال و مراحل را طی می‌کند علاوه بر پاداش، برخورد به جا با متخلف نیز می‌تواند خود انگیزه برای سهامداران جهت گزارش دهی را فراهم کند بنابراین بحث برخورد مناسب با متخلف نیز بسیار حائز اهمیت است.
در ادامه نیز بهاره شفیع‌زاده سرپرست اداره دیده‌بان سلامت بازار سرمایه گفت: تجربههای مختلف در دنیا و شناخت روش‌ها و ابزار‌های نوین مبارزه با فساد، می‌تواند برای طراحی راهکار‌های جلوگیری از فساد مثمر ثمر باشد. تجارب سایر کشورها نیز نشان داده است که بهترین روش برای مبارزه با فساد، نظارت همگانی از طریق مردمی کردن آن و حمایت قانونی و مالی از افشاکنندگان فساد است؛ مطابق با مطالعات انجام شده، در بسیاری از کشورها، حاکمیت با استفاده از سیاست‌های تشویقی و حمایتی، مردم را تشویق به گزارش فساد (ناهنجاری) می‌کند.
سوت زنی در بازار‌های مالی دنیا
سوت زنی که در دنیا هم سابقه طولانی دارد؛ موردی که کوروش آسایش کارشناس بازار سرمایه در خصوص تجارب سایر کشورها در زمینه گزارش تخلفات در بازار‌های مالی می‌گوید: با توجه به شرایط بازار‌های مالی دنیا و عملیات موفق آنها در زمینه گزارش تخلفات و به عبارتی سوت زنی ضرورت چنین سامانه و حرکتی در بازار سرمایه ما احساس می‌شد که اکنون که در حال اجرایی شدن است و عملکرد مناسبی دارد.
او در ادامه افزود: سامانه گزارش دهی تخلفات از گذشته به عنوان یک سامانه مرسوم در بورس‌های مطرح دنیا مانند نیویورک، نزدک، فرانکورت و لندن وجود داشته است. در بازار‌های مالی دنیا در سامانه‌های سوت زنی تخلفات دسته بندی شده و مدل‌ها و روش‌های متفاوتی برای آن در نظر گرفته شده است. به طور مثال در بورس آمریکا نیز برای سوت زن پاداش در نظر گرفته شده است.