چرا سرمایه گذاران از بورس روی گردان شدند؟
با توجه به افزایش افسارگسیخته نرخ ارز، چشم انداز اقتصادی و بازارهای مالی کشور یکی از مباحث داغ در محافل کارشناسی کنونی است. در نیمه دوم سال، ریسک‌های سیاسی نسبت به نیمه اول سال کاهش قابل‌توجهی یافته اند، اما اقبال و ورود نقدینگی به بازار ارز و طلا نسبت به نیمه اول، چشمگیرتر است.
یکی از سوالاتی که مطرح میشود، این است که چرا با وجود رویکرد مثبت دولت چهاردهم در حمایت از بازار سهام، مقصد سرمایه‌گذاران بازار سهام نیست و ورود پول قابل‌توجهی به صندوق‌های طلا مشاهده میشود. در این گزارش با یک تحلیلگر ارشد کسب‌وکار به ارزیابی وضعیت اقتصادی و چشم انداز بازارهای مالی پرداختیم و به‌نظر وی، بازار سرمایه در موقعیت کنونی «در محدوده امن ارزش‌گذاری» است.
چشم‌انداز بازار سهام در ملغمه‌ای از فرصت و تهدید
محمدرضا دم ثنا، سرمایه‌گذار و تحلیلگر ارشد کسب‌وکار به چشم انداز و وضعیت بازارهای مالی پرداخت و گفت: پس از تحولات خاورمیانه از ۷ اکتبر۲۰۲۳ تاکنون که ریسک‌های سیاسی را افزایش داد و منجر به تغییرات معنی داری در منطقه شد، اکنون با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ‌سفید، آینده ایران به یکی از مباحث داغ محور‌های گفت‌وگوی قدرت‌های جهانی تبدیل شده‌است. نااطمینانی و پیش‌بینی ناپذیری سیاسی، زائیده این ابهامات است که خود را در تضعیف ارزش پول ملی نشان می‌دهد، اما روی دیگر تضعیف پول ملی، رشد چشم انداز درآمدی و سودآوری‌ریالی برخی صنایع و شرکت‌ها است و البته، برخی تغییر رویکرد‌ها در دولت جدید، به فرصت‌های جدیدی در بازار سهام دامن زده است. انتظار می‌رود که در این ملغمه از فرصت‌ها و تهدید‌ها و با اتخاذ استراتژی سرمایه‌گذاری مناسب، بتوان وزن سهام را درمیان گزینه‌های جدی در سبد سرمایه‌گذاری حفظ کرد.
دم ثنا در ادامه به تشریح فرصت‌هایی که چشم انداز بازار سهام را روشن نشان می‌دهند، پرداخت و گفت: رویکرد تیم اقتصادی و تلاش سیاستگذار برای آزادسازی نرخ ارز، پیامهای مثبتی را مخابره میکند. دلیل اینکه چرا بانک‌مرکزی دولت جدید، ذخایر ارز و طلای خود را کمتر از گذشته خرج کنترل بازار‌ها میکند، شاید بدیهی به‌نظر برسد، اما نتیجه این اقدامات و پیامهای مرتبط از طرف سیاستگذاران، این بوده که فعالان اقتصادی نرخ ارز در بازار آزاد را واقعی‌تر و بدون دستکاری جدی بانک‌مرکزی ارزیابی‌کرده و برآورد‌های جسورانه تری از نرخ ارز در سال‌های آینده در محاسبات خود لحاظ می‌کنند. تعدیل گام به گام نرخ ارز ترجیحی در سامانه مبادله ارز و طلا نیز موید همین نکته است، در نتیجه برآورد از سودآوری‌ریالی شرکت‌ها، به‌خصوص شرکت‌های زنجیره نفت، پتروشیمی، معادن و فلزات افزایش‌یافته و سرمایه‌گذاران مترصد کسب بازدهی از تعدیل ارزش‌ریالی شرکت‌های با دارایی‌های ثابت مشهود قابل‌توجه نیز هستند.
یکی دیگر از فرصت‌هایی که در رویکرد دولت جدید می‌توان یافت، تسهیل قیمت‌گذاری در صنایع است، تحلیلگر ارشد کسب‌وکار در این زمینه گفت: دولت جدید مکررا از تغییر رویکرد نسبت به صنایع و شرکت‌ها می‌گوید و البته، در چند اقدام مرتبط، به تسهیل شرایط قیمت‌گذاری و سیاستگذاری در سطح صنایع بزرگ دست زده است. اگرچه این تغییرات در سپهر کسب‌وکار کشور در مجموع کم اهمیت ارزیابی می‌شوند، اما تاکنون این پیام را به فعالان اقتصادی رسانده‌اند که حداقل رویکرد خصمانه دولت سه‌ساله سابق به فضای کسب‌وکار کشور، تا حدی کنار گذاشته شده‌است.
وی موقعیت ارزش‌گذاری بازار سهام را مناسب ارزیابی کرد و افزود: بازار سهام اصطلاحا «در محدوده امن ارزش‌گذاری» است و از منظر سطح قیمت به درآمد انتظاری شرکت‌ها، شرایط مناسبی دارد. به این ترتیب، سرمایه‌گذاران با پذیرش ریسک معقول کاهش ارزش سرمایه‌گذاری و با تشکیل پرتفویی بهینه از نظر سود نقدی و متنوع از صنایع مختلف، شانس خوبی برای کسب بازدهی مازاد بر تورم عمومی کشور در بازار سهام دارند.
دم ثنا در ادامه به موضوعاتی که تهدید اقتصاد و بازار سرمایه محسوب می‌شوند، اشاره کرد و گفت: ناترازی و بحران تصمیم و اعتماد یکی از تهدیدهاست. بی تصمیمی در کلیدی‌ترین ارکان زندگی عمومی و بحران اعتماد و مشارکت جمعی، زمینه ساز بحران‌های بزرگ‌تر در فضای اقتصادی و اجتماعی کشور است. انعکاس این موضوع در بازار سهام از این نظر مخاطره‌انگیز است که نظام حکمرانی اقتصادی را به طراحی راه‌هایی برای دست اندازی به سودآوری شرکت‌ها وامی دارد. نمونه‌های این رفتار را در سال‌های گذشته در قالب ترویج گفتمان «دلارزدایی» و «هویت زدایی و نهادزدایی از ارکان بازارهای مالی» در کشور مشاهده کردیم. بدون‌شک فضای ضعیف کنونی حاکمیت شرکتی در بازار سهام که عمدتا در سیطره شرکت‌های نیمه‌دولتی و فرادولتی است، مانعی جدی برای دخالت دولت در شرکت‌ها نخواهد بود.
نااطمینانی و پیامهای مبهم درباره آینده سیاسی ایران نیز از دیگر عواملی است که در بازارهای مالی اثرگذار است. انتخاب سناریوهای مختلف جهت مذاکره یا راه حل‌های بینابینی، با تغییر صرف ریسک سرمایه‌گذاری در کشور، مسیر کسب بازدهی در چند سال‌پیش‌رو در بازار سهام را تغییر می‌دهد، بنابراین ابهام یک تهدید برای رشد بازار سهام به‌حساب می‌آید.
وی افزود: سطح بالای تورم و نرخ بهره یکی دیگر از تهدید‌های بلندمدت برای بازار سهام است. چند‌سالی است که بالا نگه‌داشتن سطح اسمی نرخ بهره در بازار بین‌بانکی، محبوب‌ترین گزینه سیاستگذار اقتصادی بوده‌است، اگرچه امروز با تردید می‌توان به اثربخش‌بودن آن در کاهش التهابات ارزی نگریست، اما جدی‌ترین اثر این رویکرد، افزایش غیرعادی هزینه تامین مالی در کشور بوده که عملا تامین مالی را بسیار محدود و معطوف به تامین سرمایه‌درگردش شرکت‌ها کرده‌است. توقف فعالیت‌های توسعه‌ای شرکت‌ها با سرمایه‌گذاری‌های جدید که زمینه ساز رشد آنها در بلندمدت است، تهدیدی بلندمدت برای بازار سهام محسوب میشود. دم ثنا در پایان با اشاره به عوامل کم تاثیر در کوتاه‌مدت برای بازار سرمایه، عنوان کرد: کالا‌های پایه جهانی که در سال‌های گذشته از عوامل کلیدی بازدهی بازار سهام بوده‌اند، در آرامش ناشی از عقب‌نشینی بانک‌های مرکزی بزرگ جهان در کاهش نرخ بهره به‌سر می‌برند و به‌نظر نمی‌آید در کوتاه‌مدت، عاملی جدی در بازدهی سهام باشند.
دامنه‌نوسان هم اگرچه در فضای متلاطم کنونی از سرعت بازار برای رسیدن به ارزش ذاتی خود می‌کاهد، با همه این محدودیت‌ها، مانع از رسیدن ارزش بازار سهام به ارزش‌گذاری تعادلی خود نشده‌است. بودن یا نبودن دامنه‌نوسان را در کل نمی‌توان تهدید یا فرصتی برای بازار سهام برای رسیدن به ارزش واقعی آن دانست؛ اما بدون‌شک مایه آسایش خیال کاذب سیاستگذار در فضای متلاطم کنونی بوده‌است و از این منظر، نمی‌توان درشرایط کنونی به تغییرات بنیادی در آن امیدوار بود.