بازار ارز توافقی باعث افزایش قیمت کالاها و خدمات نمی‌شود
اواخر اردیبهشت‌ماه امسال بود که بانک مرکزی اعلام کرد قصد دارد با همکاری وزارت صمت، بازار ارز توافقی را راه‌اندازی کند. حال محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، به‌تازگی از آغاز به کار این بازار در آینده نزدیک خبر داده است.
آن‌طور که رئیس کل بانک مرکزی گفته، در بازار ارز توافقی، صادرکنندگان و واردکنندگان بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضا، نرخ ارز را تعیین کرده و بانک مرکزی نیز نقش ناظر را در این بازار ایفا خواهد کرد.
در این شرایط برخی از مردم و فعالان اقتصادی نگران‌اند که این بازار باعث افزایش قیمت نهایی کالاها و خدمات شود و در نهایت رشد تورم را به همراه داشته باشد. با وجود این، سهراب دل‌انگیزان، کارشناس اقتصادی و استاد اقتصاد دانشگاه رازی، در گفت‌وگویی تاکید کرد نه‌تنها بازار ارز توافقی قیمت کالاها در بازار را افزایش نمی‌دهد، بلکه کاهش رانت‌های موجود در اقتصاد را نیز در پی خواهد داشت.
اختلاف ارز نیمایی و بازار آزاد برای واردکنندگان رانت ایجاد می‌کند
دل‌انگیزان در ابتدا به تشریح وضعیت کنونی نظام ارزی کشور پرداخت و توضیح داد: «یکی از اختلال‌های موجود در نظام ارزی کشور، این است که صادرکنندگان مجبورند ارز حاصل از صادرات را به قیمتی بفروشند که با اختلاف چشمگیری، پایین‌تر از قیمت روز بازار است. طوری که نرخ ارز نیمایی، همواره بین 20 تا 30 درصد کمتر از قیمت بازار بوده و این موضوع، انگیزه کافی را برای صادرات کالاها و فروش ارز را برای صادرکننده ایجاد نمی‌کند.»
او ادامه داد: «از سوی دیگر این اختلاف بین ارز نیمایی و ارز بازار آزاد برای واردکنندگان رانت ایجاد می‌کند. زیرا آنها ارز را با نرخ نیمایی دریافت می‌کنند اما با کالاهای خود را با نرخ آزاد می‌فروشند. بنابراین صادرکنندگان انگیزه کافی برای عرضه ارز را ندارند و از طرف دیگر، واردکنندگان تقاضای زیادی دارند و این موضوع باعث اختلال در نظام ارزی کشور می‌شود.»
بازار ارز توافقی باعث توزیع مناسب‌تر رانت بین صادرکننده و واردکننده می‌شود
این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: «یکی از راهکارها برای رفع این اختلال، حرکت به سوی بازار آزاد بود. با این حال ممکن است بانک مرکزی کنترل کاملی روی بازار باز نداشته باشد و در نتیجه، ذخایر ارزی کشور تحت تاثیر قرار بگیرند. به همین دلیل، برای اینکه بازار نیمایی به بازار آزاد نزدیک شود، پیشنهاد ایجاد بازار ارز توافقی مطرح شد که نرخ ارز در آن شناور اما کنترل‌شده است.»
او افزود: «پیش از این سازوکاری برای این بازار ارائه نشده بود که حالا به نظر می‌رسد با در نظر گرفتن این سازوکار، بازار ارز توافقی در حال شکل‌گیری است. در بازار ارز توافقی، قطعاً نرخ ارز به دلار بازار آزاد نخواهد رسید اما از نرخ نیمایی بالاتر خواهد بود. این فاصله نصیب صادرکننده می‌شود تا بخشی از مشکلات آنها را کاهش دهد و رانت واردکننده را نیز کم می‌کند. به‌نوعی بازار ارز توافقی باعث توزیع مناسب‌تر رانت بین صادرکننده و واردکننده می‌شود.»
بازار ارز توافقی قدمی به سمت آزادسازی نرخ ارز و کاهش رانت‌هاست
دل‌انگیزان در مورد تاثیر بازار ارز توافقی بر بازار کالا و خدمات توضیح داد: «بازار ارز توافقی قدمی به سمت آزادسازی نرخ ارز و کاهش رانت‌هاست. اعمال هر سیاستی در بازار ارز می‌تواند قیمت کالاها را تحت تاثیر قرار دهد اما ایجاد بازار ارز توافقی تاثیر چندانی در قیمت کالاها و خدمات نخواهد داشت؛ زیرا افراد برای ایجاد مبادلات خود، با یکدیگر توافق می‌کنند.»
او در پایان خاطرنشان کرد: «به نظر می‌رسد این نوع از بازار توافقی، تاثیری را در حوزه قیمت تمام‌شده کالاها نشان نمی‌دهد و تنها باعث کاهش رانت‌های موجود در اقتصاد می‌شود.»