ریجستری آیفون می‌تواند آغازی برای پایان فیلترینگ باشد؟
ستار هاشمی وزیر ارتباطات و فناوری دولت چهاردهم، با شعار برداشتن محدودیت‌ها در دولت وفاق آغاز به کار کرد. هر چند که فشار طرفین محدودیت‌ها، از همان ابتدا به دولت آورد می‌شد اما ستار هاشمی اوایل مهرماه، در پاسخ به سوال خبرنگاران در مورد فیلترینگ، گفت که پیگیری در مورد فیلترینگ به صورت کارشناسانه در جریان است.
در تاریخ ۸ آبان علیرضا عبداللهی‌نژاد مدیرکل روابط عمومی وزارت ارتباطات، آخرین وضعیت مساله فیلترینگ را در میان جمعی از فعالان مطرح کرد. او گفت:
موضع رسمی و بخش زیادی از تلاش‌های وزارت ارتباطات در دو ماه اخیر روی این مساله بوده که محدودیت‌ها برداشته شود.
گزارش‌ها و داده‌های فنی مبتنی بر اعداد و ارقام در این موضوع در اختیار دولت و رئیس‌جمهور قرار گرفته است و سخنگوی دولت نیز تاکید ویژه‌ای روی موضوع برداشته شدن محدودیت‌ها داشته‌اند.
رئیس‌جمهور هم به جد پیگیر حل این موضوع هستند و ما امیدواریم خبرهای خوبی در این زمینه بشنویم.
ادامه وضعیت به شکل کنونی به مصلحت نیست و ضررهای زیادی هم به کشور وارد شده است. امیدواریم گشایش‌هایی در این زمینه اتفاق بیفتد.
معضل واردات آیفون 16 و ریجستری آیفون‌ها هم غیر از این موضوع نیست. در گذشته با شدت یافتن یک مساله، تصمیماتی ناگهانی از این دست اتخاذ گشته‌اند. در ممنوعیت واردات آیفون و مشکل ریجستری هم چنین رفتاری مشهود است. شاید رفع چنین محدودیت‌هایی نشان از بی‌نتیجه بودن این تصمیمات دارد. در این گزارش به مواردی اشاره خواهیم کرد که محصول فیلترینگ و مشکل واردات آیفون و همینطور ریجستری هستند. محصولاتی که اکوسیستم و بازار کشور را بیمار و معیوب کرده‌اند.
ریجستری آیفون و فیلترینگ هردو محصول یک نوع رفتار هستند!
محصولات آلوده؛ چگونه بازار و اکوسیستم بیمار شد؟
فیلتر شدن گوگل‌پلی یکی مصادیقی‌ست که می‌توان بسیار در مورد آن نوشت. با اعمال محدودیت بر این اپلیکیشن در بازار داخلی نرم‌افزاری انحصار به وجود آمد و رقابت سالم در معرض تهدید قرار گرفت. بسیاری از بازی‌سازان و برنامه‌نویسان با مشکلات متعددی مواجه شدند و همین باعث شد ابعاد کلی این بازار در گذر زمان کاهش پیدا کند و بازار کوچک‌تر شود.
در مصاحبه اختصاصی با ابوالفضل صادق رئیس کمیسیون بازی‌های رایانه‌ای سازمان نظام صنفی کل کشور، به پیامدهای اعمال فیلترینگ اشاره شد. در بخشی از این مصاحبه وی مطرح می‌کند:
اکوسیستم بازی‌سازی و صنعت گیمینگ کشور در معرض نابودی است. بعد از فیلتر شدن گوگل‌پلی این افراد متحمل ضربه شدیدی شدند و حالا با فیلتر شدن دیسکورد، می‌توان گفت تمامی پلتفرم‌های مورد استفاده گیمرها و گیمینگ در حال حاضر فیلتر شده‌اند
او در نقطه دیگری از صحبت‌های خود اشاره می‌کند:
فیلترینگ دیسکورد می‌تواند تبعات زیادی داشته باشد. با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از جمعیت 34 میلیون نفری گیمرها یا بازیکن‌ها را جوانان و نوجوانان تشکیل می‌دهند آسیب‌های روان‌شناختی تنها می‌تواند بخشی از جوانب فیلترینگ دیسکورد باشد. این محدودیت تازه می‌تواند موجب به انزوا کشیده شدن این افراد شود و صدمات جدی به آنها وارد کند. فیلترینگ در تناقض با آزادی بیان و حقوق شهروندی افراد است. نقض این حقوق می‌تواند تبعات جدی در پی داشته باشد.
شما می‌توانید گزارش کامل تجارت‌نیوز از مصاحبه اختصاصی با ابوالفضل صادق رئیس وقت کمیسیون بازی‌های رایانه‌ای نظام صنفی با نام «فیلترینگ در تناقض با آزادی بیان و حقوق شهروندی است» با کیلک روی این عنوان مطالعه کنید.
فیلترینگ و ممنوعیت و عدم ریجستری به نتیجه نرسیده‌اند
واردات آیفون 16 و به موازات آن، با دلایل مختلفی صورت گرفتند. یکی از این دلایل، جلوگیری از خروج ارز کشور بود. در صورتی که حالا حین ممنوعیت واردات این کالا، آیفون 16 به صورت قاچاق وارد بازار می‌شود. در نشست ویژه‌ای که به میزبانی کارزار در مورد رفع ممنوعیت آیفون با حضور جلال رشیدی کوچی و دیگر فعالان این حوزه در جمع اهالی رسانه برگزار می‌شد به جوانب مختلف این موضوع پرداخته شد. جلال رشیدی کوچی نماینده سابق مجلس در بحشی از صبحت خود به این نکته اشاره می‌کند:
نکته سوم، همه باید به آن توجه داشته باشیم، وقتی قانونی وضع می‌شود باید توجه کنیم که قانون‌گذاران را باید قانع کرد. مثلا اگر می‌گویند آیفون ممنوع شود چون ارزبری دارد یا امنیت را به خطر می‌اندازد. ما باید از قانون گذاران در مورد این اهداف بپرسیم و در مورد اثربخشی آنها بپرسیم. آیا ارز کشور خارج نشده است؟ در صورتی که امروز ارز بیشتری شاید خارج می‌شود و چون به صورت قاچاق این اتفاق می‌افتد عایدی برای دولت ندارد. ما باید این مفهوم را به مردم برسانیم که اهداف به نتیجه نرسیده است.
مسئله ممنوعیت واردات آیفون 16 و مشکل ریجستری آیفون در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. در واقع تمام این مسائل برخاسته از یک نوع نگاه و رفتار است. محدود کردن یک کالا می‌تواند در رشد سالم بازار آن محصول مشکل ایجاد کند. در کشور ما این مورد به وفور یافت می‌شود. با ممنوعیت واردات آیفون 16، بازار سیاه این محصول به صورت قاچاق در کشور شکل گرفت.
رضا الفت نسب عضو هیئت‌مدیره اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی هم در این نشست ویژه حضور داشت و پیرو همین موضوع ممنوعیت واردات آیفون 16 گفت:
توسعه دهندگان iOS در کشور ما تعداد کمی هم ندارند. هر تصمیمی که گرفته می‌شود، در حوزه اقتصاد دیجیتال ذی‌نفعان و مرتبطین آن در نظر گرفته نمی‌شوند. این شکل تصمیم‌گیری آسیب‌زاست. مورد دیگر که به این اکوسیستم ضربه یا آسیب وارد می‌کند، قطع ارتباطات بین‌المللی‌ست. با چنین رویکردی شرکت‌های خارجی رغبت کمتری برای ورود به بازار ایران از خود نشان خواهند داد. بدین ترتیب سرمایه‌گذاری نمی‌شود و ما از جهان دور می‌شویم و در نهایت کاربر است که ناراضی خواهد بود.
مساله ویجستری آیفون هم فرایند سالم بازار را مختل می‌کند. رشد درست اکوسیستمیک دیگر اتفاق نمی‌افتد و در نتیجه بازار به شکلی معیوب رشد می‌کند. شما می‌توانید شرح کامل گزارش اختصاصی تجارت‌نیوز از نشست ویژه کارزار در مورد ممنوعیت واردات آیفون 16 با عنوان «جبهه پایداری پشت ممنوعیت واردات آیفون ۱۶ قرار گرفته است؛ تنها امضای رئیس‌جمهور برای رفع ممنوعیت کافی است» را با کلیک کردن روی همین لینک مطالعه کنید.
آیا ریجستر نکردن فایده‌ای هم داشته است؟
بخش بسیاری از تلاش دولت در رفع این تصمیمات ناشی از اصلاح فرایندی‌ست که تاکنون آن را منشا رشد بیمار و معیوب اکوسیستم خواندیم. سوال اصلی در برخورد با محدودیت‌هایی مانند فیلترینگ، ممنوعیت واردات آیفون و خرید فروش آن و در نهایت مساله ریجستری آیفون، این است که آیا وضع چنین محدودیت‌هایی کارگر بوده است یا خیر.
فیلترینگ ابزاری جهانی برای غربال کردن اطلاعات است. این ابزار در معمول‌ترین حالت خود برای دور کردن محتوای آلوده از کودکان است. محتوایی که می‌تواند سلامت روان عموم مردم را تهدید کند نیز شامل فیلترینگ می‌شود
در کشور ما اما سال‌ها می‌شود که فیلترینگ به ابزاری فراتر از حد معمول آن تبدیل شده است. سال‌ها قبل با فیلتر شدن فیسبوک، این شبکه تا به امروز برای کاربران داخل کشور از دسترس خارج شد. مواردی مانند فیسبوک تعدادشان کم نیست. یوتیوب، تلگرام، واتس‌اپ، اینستاگرام و مابقی موارد در لیست پلتفرم‌ها فیلتر شده قرار می‌گیرد.
اعمال فیلترینگ گاهی بدون برنامه و ناگهانی صورت می‌گرفت. این شکل از تصمیم‌گیری‌ها به اکوسیستم اقتصاد دیجیتال ضربه می‌زد و آسیب‌های متعددی به وجود می‌آورد. در سال‌های اخیر با فیلتر شدن اینستاگرام و تلگرام، مطالبه عمومی برای رفع فیلترینگ یا محدودیت رشد بسیاری داشت. کسب و کارها و فعالان اکوسیستمیک در مدت اخیر مکاتبات بسیاری با بخش‌های مختلف و درگیر تنظیم‌گری برای رسیدگی به این معضلات داشته‌اند.
در حاشیه روز ملی تجارت الکترونیک، محمدصادق مفتح قائم‌مقام وزیر صمت در گفت‌وگوی اختصاصی با تجارت‌نیوز به مسئله فیلترینگ پرداخت. او در پاسخ به سوال خبرنگار تجارت‌نیوز گفت:
یک سوال می‌توان در مورد فیلترینگ پرسید. چه کسی هست که در این چندساله اعتقاد داشته باشد فیلترینگ موفق بوده؟ کسی هست که اعتقاد داشته باشد فیلترینگ موفق بوده است؟ اگر ما در ۱۰ سال گذشته در مورد فیلترینگ به هر دلیلی موفق نبوده‌ایم، به همان دلیل در ۱۰ سال آینده هم موفق نخواهیم بود. کار عبث هم به معنای کاری بی‌نتیجه است. اگر می‌بینیم یک کار بی‌نتیجه بود خب بدین معناست که آن کار عبث است.
گزارش کامل تجارت‌نیوز از این مصاحبه اختصاصی را می‌توانید از «اگر فیلترینگ در ۱۰ سال گذشته بی‌نتیجه بوده، در ۱۰ سال بعدی هم به همان دلیل بی‌نتیجه خواهد بود» بخوانید.
بخش مهمی از تصمیمات اتخاذ شده در موارد مذکور علاوه بر آن که به هدف‌گذاری مورد نظر نرسیده است؛ بلکه مشکلات متعددی در حوزه‌های مختلف به وجود آورده است. در مورد ریجستری آیفون هم این قاعده صدق می‌کند.
مشکل ریجستری آیفون حل شد؟
صبح امروز ستار هاشمی وزیر ارتباطات و فناوری دولت چهاردهم با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی X یا توئیتر سابق خود پیامی مبنی بر حل شدن مشکل ریجستری اعلام کرد.
مشکل رجیستری آیفون با تدبیر دولت وفاق حمایت رییس جمهور محترم و پیگیری فعالانه وزارت ارتباطات حل شد. معتقدم با کار کارشناسی، ایجاد وفاق، بدون هیاهو و غوغا سالاری می‌توان سایر مشکلات فضای مجازی و مطالبات مردم را حل کرد.
در ادامه این پیام آمده است که:
با مصوبه امروز هیات دولت و رفع ممنوعیت، که با همراهی معاون محترم حقوقی رییس‌جمهور و وزیر محترم صمت حاصل شد، جزئیات و آیین‌نامه مرتبط با واردات آیفون در کوتاه‌ترین زمان ممکن اعلام خواهد شد.
فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت چهاردهم هم امروز در پاسخ به سوال خبرنگاران در مورد حل شدن مشکل ریجستری آیفون گفت:
منع رجیستری برطرف شده اما سازوکار آن بعدا منتشر خواهد شد.
رفع محدودیت در موضوع ریجستری آیفون می‌تواند آغازی باشد در مسیر برداشتن محدودیت‌ها. عملکرد وزارت ارتباطات در این مدت با تاکید بر دور ماندن از هیاهوی رسانه‌ای و پیگیری و پیش بردن امور به‌صورت کارشناسانه بوده است. چند سال اخیر تلاش بسیاری از سوی اکوسیستم برای تغییر نگرش نسبت به تعریف فیلترینگ نزد تنظیم‌گران و نهادهای رگولاتوری انجام شده است.
این تلاش همراه بوده با مطالبه‌گری به شکل عمومی و تخصصی که به صورت دائم در جریان بوده است. تاکید اساسی بر این مسئله بوده که تنظیم‌گران باید درک متناسبی با شرایط بازار داخلی و جهانی داشته باشند. محدودیت‌ها آسیب‌های جدی به بخش‌های مختلف اکوسیستم اقتصاد دیجیتال وارد می‌کند. بنابراین چیزی که همواره نیت مطالبه‌گری بوده است، این بوده که اصل ایده فیلترینگ باید دگرگون شود. محدود کردن ناگهانی بدون در نظر گرفتن جوانب و پیامدها، ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل اکوسیستم را طرد و در گذر زمان نابود می‌کند.
