انتشار اوراق دولتی پاشنه آشیل بورس
سرمایه‌های بزرگی که به بورس سرازیر می‌شوند عمدتا از منابع شرکت‌های حقوقی، شرکت‌های دولتی و به ویژه شرکت‌های زیرمجموعه بانکی هستند. بر همین اساس رفتار کلی بازیگران حقوقی و کلان، جلوه اصلی بازار سهام را شکل می‌دهد.
در این میان دولت به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی بازار سرمایه به شمار می‌رود که چند سالی‌ست از طریق انتشار و فروش اوراق دست به تامین مالی از منابع بازار سرمایه می‌زند. منابعی که عموما برای جبران کسری بودجه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در همین حال، زمانی که اوراق دولتی منتشر می‌شود بسیاری از نهادهای حقوقی موظف به خرید آنها هستند که نتیجه آن، ایجاد فشار فروش و خروج نقدینگی از بورس است. روندی که طی هفته‌های گذشته در بازار رخ داد و قرار است تا پایان سال نیز در اراقام بالا تکرار شود. در همین حال دولت برای بودجه سال آینده هم انتشار اوراق را در نظر گرفته که نشانه تداوم این فشار بر بازار سرمایه است.
حجم انتشار اوراق در سال 1403 رکورد زد
هابیل خاوری، کارشناس بازار سرمایه گفت: «در چند روز گذشته 60 همت اوراق دولتی منتشر شد، تا استارت کار برای مجوز گرفتن برای انتشار مجدد اوراق برای دولت نیز زده شود.»
وی ادامه داد: «همچنین 50 همت اوراق دیگر توسط سران‌قوا تصویب شده است که بر این اساس، در مجموع 110 همت اوراق در مرحله انتشار قرار دارد. این 50 همت برای پرداخت مطالبات گندم‌کاران است. با وجود برداشت های دولت از صندوق توسعه ملی، سیاست‌گذار نیازمند انتشار 275 همت اوراق دیگر است.»
این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: «دولت اگر با همین شیوه جلو برود، حجم انتشار اوراق دولتی امسال می تواند 600 همت را رد کند که رکورد و قله جدیدی در این زمینه برای مدت یک سال خواهد بود.دور از انتظار است با این حجم سنگین انتشار اوراق با سودهای به شدت جذاب، بورس بتواند کمر راست کند.»
وی ادامه داد: «استقراض دولت از طریق انتشار اوراق یکی از راهکارهای جبران کسری بودجه است اما این اقدام، طی سال‌های اخیر روند به شدت تصاعدی را به همراه داشته است. از سال 99 تاکنون سیاست گذار نگاه قلک و تامین‌مالی، به بورس دارد.»
حاشیه سود شرکت‌‌ها زیر 10 درصد است اما نرخ سود اوراق بالای 33 درصد!
خاوری تصریح کرد: «حاشیه سود شرکت‌های بورسی به زیر 10 درصد رسیده است اما از طرف دیگر اوراق با سود بالای 33 درصد در حال معامله است. همچنین شاهد صحبت‌ها و شعارهای وزیر اقتصاد هستیم. این در حالی است که گواهی‌های 30 درصدی بانکی و رقابت ها و تبلیغات صندوق های درآمد ثابت نیر به اوج خود رسیده است.»
این کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد: «با وجود این همه دستکاری و ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک تحمیلی نمی‌توان از افراد انتظار خرید سهام و سهامداری داشت. با این اوصاف بورس تبدیل به خرابه خواهد شد، که حتی در آن، اصل نقدشوندگی محقق نمی‌شود.»
سرمایه‌گذاران از بورس به سمت بازارهای سنتی کوچ می‌کنند
خاوری گفت: «افراد با توجه به این شرایط حاضرند در بازارهای سنتی سرمایه گذاری کنند و سرمایه خود را از این بازار دور نگه دارند.»
وی بیان کرد: «پس از فروکش کردن ریسک‌ها و التهابات سیستماتیک با توجه به اتفاقات پیرامون انتخابات آمریکا، سرمایه گذاران به سمت سنجش بازارها خواهند رفت. انتشار اوراق دولتی در وضعیت فعلی، بورس را دچار ترس و تردید می‌کند.»
رویه انتشار اوراق خلاف حرف‌درمانی مسئولان است
خاوری ادامه داد: «بخش اعظمی از سرمایه‌ای که به بورس تزریق می شود از طریق شرکت های حقوقی و هلدینگ‌ها است. از گذشته خرید و فروش این نهادها محرک بازار سرمایه بوده و سهامدار خرد از نظر دارایی ،جایگاهی در این بازار ندارد و به تبع حرکات این نهادها، رفتار می کند.»
وی ادامه داد: «زمانی که تقاضا از سوی بازیگران اصلی کاهش یابد و این بازیگران به سمت ابزارهایی که از سوی دولت تضمین شده حرکت کنند، ارزش معاملات بازار دچار افت شدید خواهد شد.»
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: «از طرفی نیز استدلال دولت این است که فروش اوراق، تورم کمتری را نسبت به افزایش پایه پولی و استقراض از بانک مرکزی ایجاد می‌کند. این سیاست رشدی را برای بورس به ارمغان نمی آورد، حتی با توجه به اینکه در بسیاری از مصاحبه‌ها مسئولان می‌گویند بورس در اولویت است، این رویه انتشار اوراق برخلاف حرف‌درمانی مسئولان است.»
انتشار و عرضه اوراق در بورس از هر روشی که انجام شود، بازار سهام را با مشکل نقدشوندگی روبرو می‌کند
خاوری بیان کرد: «فروش اوراق از دو روش امکان‌پذیر است. اینکه دولت سود این اوراق را از بازارهای رقیب جذاب‌تر یا از طریق ابزارهای سیاسی، به نهادهای مالی در جهت خرید فشار وارد کند.»
این کارشناس بازار سرمایه گفت: «اینکه از کدام روش استفاده شود آنچنان تفاوتی ندارد، چرا که در هر صورت بازیگران اصلی، سرمایه خود را به دلخواه یا از روی اکراه به سمت اوراق دولتی خواهند برد و فرصتی برای تزریق پول به بورس پیدا نخواهد شد. در نتیجه تقاضا در بازار سهام به شدت کاهش می‌یابد و بازار دچار ریسک نقدشوندگی می‌شود.»
وی ادامه داد: «با توجه به رفتار توده‌‍ای در بورس و خروج بازیگر اصلی از بازار، سهامداران خرد نیز وارد صفوف فروش می‌شوند.
