وضعیت نامناسب بورس ایران نسبت به کشورهای منطقه/ جایگاه بازار سرمایه ایران در جهان کجاست؟

بازار سرمایه در سالیان اخیر مخاطبان زیادی را جذب کرده‌ است. از سوی دیگر وجود بازارهای جهانی مشابه نظیر بورس آمریکا و ارزهای دیجیتال می‌توان این توجه را از بورس منحرف کرده و هدایت نقدینگی به بازارهای مذکور انجام شود. حال باید دید که بورس ایران تا چه اندازه بر شاخص‌های جهانی منطبق است تا بتوانیم ترسیمی از آینده بازار سرمایه داشته باشیم؛ بازاری راکد و مرده و یا بازاری پویا و جذاب!

 مقایسه ایران با جهان

بر اساس اندازه‌گیری‌هایی که صندوق بین المللی پول انجام داده است می‌توان کارایی و عملکرد بازارهای سرمایه دنیا را بررسی کرد. شاخص بازارهای مالی صندوق بین المللی پول متشکل از ۳ شاخص کلی یعنی شاخص عمق بازار، دسترسی به بازار و کارایی بازار است. عمق بازار سرمایه به نوعی اندازه بازار سرمایه نسبت به تولید ناخالص داخلی را نشان می‌دهد. کارایی بازار میزان نقدشوندگی سهام در بازار سرمایه را نمایندگی می‌کند. دسترسی به بازار نیز میزان تنوع شرکت‌کنندگان در بازار سرمایه را نشان می‌دهد. برآیند عملکرد بازار سرمایه در این پارامترها، عملکرد کلی بازار سرمایه آن کشور را به تصویر می‌کشد.

مطابق تصویر زیر، عمق، دسترسی و کارایی بازار سرمایه کشور نسبت به سایرین عملکرد مطلوبی را از خود به جای گذاشته و نمره ۴۲ را از صندوق بین‌المللی پول کسب کرده ‌‍است.

مقایسه ایران با کشورهای توسعه یافته

 مقایسه ایران با آفریقا، اروپا و حتی تمام کشورهای جهان می‌تواند تحلیلگران را دچار خطا کند؛ چرا که حتی اگر شاخص عملکرد برخی از کشورها منفی باشد، شاخص عملکرد آن منطقه را به شدت کاهش می‌دهد. به همین دلیل و برای جلوگیری از تورش‌های احتمالی، عملکرد بازار سرمایه کشور را با کشورهای توسعه یافته وکشورهای منطقه به صورت جداگانه مقایسه خواهیم کرد. 

  مقایسه ایران با کشورهای توسعه یافته  می‌تواند معیار مناسبی برای انتخاب بازار سرمایه ایران یا سایر بازارهای جهانی را به خوبی نشان دهد. به عبارت بهتر، سرمایه‌گذاران برای هدایت نقدینگی خود تصمیم گیری می‌کنند که بازار سرمایه را انتخاب کنند یا بازاری نظیر ارز دیجیتال و یا فارکس؟

 همچنین این مقایسه می‌تواند سنجه قابل اتکایی در بررسی عملکرد متولی بازارهای مالی و به صورت کلی فضای اقتصادی این کشورها باشد. متولی این بازارها اگر در طی سالیان گذشته به سمت تعریف ابزارهای جدید، سهولت ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه، جلوگیری از وضع قوانین ناگهانی و خلق‌الساعه، آموزش و سهولت ورود سرمایه‌گذاران به این بازار و سایر اقدامات تقویت‌کننده بازار حرکت کرده باشند، نتیجه اقداماتشان را در در این شاخص نظاره‌گر خواهیم بود.

همان‌طور که مشخص است، ایران از تمام کشورهای توسعه یافته به طرز معناداری عقب افتاده که نتیجه آن هدایت نقدینگی به سمت بازارهای جهانی، طلا و ارز است. اتفاقی که واضحا عمق بازار و نقدشوندگی آن را تحت تاثیر قرار داده و در بلند مدت این فاصله بیشتر نیز خواهد شد.

مقایسه ایران با کشورهای منطقه

 همان‌طور که مشخص است، عملکرد بازار سرمایه کشور نسبت به سایر کشورهای منطقه نیز مناسب ارزیابی نشده‌ است. وجود سرمایه‌گذاران خارجی، رشد تولید و به دنبال آن رشد صادرات و در آخر امنیت سرمایه‌گذاری، از مهمترین دلایل پیشتازی سایر کشورهای منطقه است.در این مقایسه، بازارهای مالی کشورهایی نظیر ترکیه، امارات، قطر و حتی عربستان وضعیت بهتری نسبت به بازار مالی ایران دارند.

عملکرد ایران در سنوات گذشته

 آخرین پارامتر مورد بررسی، عملکرد ایران در سالیان اخیر است. این مقایسه به خوبی نشان می‌دهد که ایران در چه مسیری قرار دارد؛ آیا بازار سرمایه بخش مهمی از اقتصاد را قبضه کرده؟ آیا نقدشوندگی بازار رو به بهبودی است؟ و آیا اقتصاد کشور سرمایه‌گذاران را مجاب برای ورود به بورس می‌کند؟

همان‌طور که مشخص است، بازار سرمایه کشور بعد از اقبالی که در سال ۱۳۹۸ ایجاد شد، توانست نمره خود را ارتقا دهد. واضحا به دنبال این اقبال، مطالبه‌گری و نقدینگی در بازار سرمایه افزایش یافت و حتی بعد از آن نیز تنوع ابزارهای بورسی نیز به خوبی رشد یافت؛ اما به نظر می‌رسد در آپدیت‌های بعدی صندوق بین‌المللی پول، جایگاه ایران در دنیا کاهشی باشد. چرا که بخش زیادی از آن نقدینگی جذب شده خارج شد، قدرت نقدشوندگی تحت تاثیر دستکاری‌های سازمان بورس دچار چالش شد و با توجه به نرخ بهره بالا و توقف تامین مالی و تولید، اندازه شرکت‌های بورسی کوچک شد. اما به هرحال می‌توان روند کلی بازار سرمایه را مثبت ارزیابی کرد و به آینده آن امیدوار بود.