، بازار زعفران ایران در حالی روزهای پرنوسانی را تجربه میکند که قیمتها به سطحی بیسابقه رسیدهاند. محصولی که سالها یکی از مهمترین اقلام صادراتی کشور و چاشنی اصلی سفرههای ایرانی بوده، امروز با نرخهایی عرضه میشود که نهتنها دسترسی مصرفکنندگان داخلی را محدود کرده، بلکه نگرانی فعالان این حوزه را نیز برانگیخته است.
بررسیها نشان میدهد افزایش هزینههای تولید، کاهش عرضه در آستانه فصل برداشت، رشد قاچاق و سیاستهای ناکارآمد صادراتی ازجمله عواملی هستند که در جهش قیمتها نقشآفرینی کردهاند.
تعیین قیمت زعفران به عوامل متعددی بستگی دارد. بهعنوان نمونه، نوع زعفران، کیفیت، نوع بستهبندی، زمان خرید و… در تعیین قیمت این محصول نقش دارند.
بررسی بازار زعفران حاکی از آن است که امروز زعفران اتویی با قیمت ۱۳۹ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان بهازای هر کیلوگرم در بازار عرضه میشود. زعفران سوپر نگین هم ۱۳۶ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان و زعفران نگین هم ۱۳۴ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان بهازای هر کیلوگرم به فروش میرسد.
زعفران سرگل قلمدار ۱۳۴ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان و ریشههای زعفران ۱۲ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان قیمتگذاری شدهاند. زعفران سوپر نگین اتویی لوکس ۱۴۶ میلیون تومان و زعفران سرگل قائنات ۱۲۶ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان بهازای هر کیلوگرم به فروش میرسند.
زعفران پوشال قلمدار و پوشال قلمدار ممتاز هم بهترتیب با نرخهای ۱۰۸ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان و ۱۱۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان در بازار عرضه میشوند.
همچنین، قیمت هر مثقال زعفران قائنات هم ۷۵۰ هزار تومان، زعفران ۴ گرمی ۶۹۲ هزار تومان و قیمت هر گرم زعفران هم ۱۷۸ هزار تومان تعیین شده است.
بررسی بازار حاکی از آن است که قیمت زعفران نسبت به روزهای گذشته افزایش چشمگیری پیدا کرده است.
طبق اطلاعات منتشرشده از سوی دانشجو، غلامرضا میری، نایبرئیس شورای ملی زعفران، درباره افزایش قیمت زعفران عنوان کرد: با نزدیک شدن به فصل برداشت، قیمت زعفران بین ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش پیدا کرده و دلیل اصلی این امر این است که عرضه زعفران در بازار کاهش یافته است.
در خرداد ۱۴۰۴ هم علی حسینی، عضور شورای زعفران، درباره وضعیت قیمت زعفران به تجارتنیوز گفته بود که قیمتها در دو ماه گذشته تغییری نداشته و همچنان تعادل در بازار حاکم است، اما نسبت به سال گذشته، قیمتها یک روند صعودی را پشتسر گذاشتهاند.
طبق اطلاعات منتشرشده از سوی دانشجو، نایبرئیس شورای زعفران درباره وضعیت صادرات زعفران توضیح داد: بر اساس آمار، صادرات زعفران در چهار ماهه نخست امسال ۶۰ درصد افزایش داشته، اما به دلیل افزایش نرخ پایه گمرکی، احتمال کاهش صادرات وجود دارد و همین موضوع میتواند بر قیمت زعفران در بازار داخلی اثر بگذارد.
از طرفی، یکی از مشکلاتی که در حوزه صادرات زعفران وجود دارد، رشد قاچاق است. با توجه به رشد قاجاق زعفران در سالهای اخیر، ابن پرسش ایجاد میشود که علت رشد قاجاق چیست؟
آنطور که فرشید منوچهری، دبیر شورای زعفران، درباره رشد قاچاق زعفران گفته بود، پیش از سال ۱۳۹۷، زعفران ایران به صورت قاچاق صادر نمیشد. دلیل رشد قاچاق، قوانینی است که بانک مرکزی و وزارت کشاورزی درباره صادرات زعفران وضع کردهاند.
او عنوان کرد: نمیتوان قیمت پایه صادراتی زعفران را همچون سایر کالاها در نظر گرفت. بانک مرکزی و وزارت کشاورزی باید با همکاری یکدیگر تلاش کنند تا با وضع قوانین و سیاستهای مناسب، بین محصولات صنعتی و محصولی نظیر زعفران تفاوت قائل شوند، اما این تفاوت ایجاد نشده است.
این شرایط، گرانی زعفران تنها بر بازار صادراتی یا فعالان این حوزه اثر نگذاشته، بلکه بهطور مستقیم سفره خانوارها را هم تحت تأثیر قرار داده است. در حالی که زعفران روزگاری یکی از اصلیترین چاشنیهای آشپزخانه ایرانی بود، امروز بهدلیل جهش قیمتها بسیاری از خانوادهها توان خرید آن را از دست دادهاند. به بیان دیگر، زعفران که به «طلای سرخ» معروف است، حالا بیش از هر زمان دیگری به کالایی لوکس تبدیل و مصرف روزانه آن از دسترس عموم مردم خارج شده است.
افزایش افسارگسیخته قیمت زعفران نشان میدهد که سیاستگذاریهای موجود در حوزه کشاورزی و صادرات نتوانسته تعادلی پایدار میان تولید، بازار داخلی و صادرات برقرار کند.
از یکسو، کشاورزان و تجار با هزینههای سنگین تولید، کمآبی و قوانین محدودکننده صادرات دستوپنجه نرم میکنند و از سوی دیگر، مصرفکنندگان داخلی با قیمتی مواجهاند که زعفران را از یک محصول بومی و در دسترس به کالایی لوکس و تقریباً غیرقابلخرید تبدیل کرده است.
در این میان، خلأ نظارت مؤثر و نبود استراتژی روشن برای تنظیم بازار، به رشد قاچاق و بیثباتی بیشتر دامن زده است. اگر اصلاحات جدی در سیاستهای تجاری و حمایتی صورت نگیرد، طلای سرخ ایران بیش از پیش از سفره مردم دور میشود و صرفاً در بازارهای لوکس جهانی یا در چرخههای غیررسمی دستبهدست میشود.